Struktura

Kierownik Zakładu – dr hab. Alicja Budnik, prof. uczelni

Pracownicy zakładu
dr Justyna Marchewka-Długońska
dr Joanna Nieczuja-Dwojacka

Tematyka badawcza zakładu

Działalność naukowa Zakładu Biologii Człowieka koncentruje się na trzech głównych kierunkach badawczych: ekologii człowieka, biodemografii i mikroewolucji człowieka oraz osteologii. Celem badań z zakresu ekologii człowieka jest określenie zależności pomiędzy budową i proporcjami ciała oraz funkcjami fizjologicznymi i psychomotorycznymi, a szeroko rozumianymi czynnikami środowiskowymi. Badania obejmują całą ontogenezę, począwszy od okresu noworodkowego po okres starczy i poświęcone są ocenie: wpływu czynników matczynych i środowiskowych na stan biologiczny noworodków; zmienności procesu pierwszego i drugiego ząbkowania, czynników wpływających na wiek dojrzewania oraz procesy starzenia. Przygotowane są ponadto badania wybranych polimorfizmów (SNP) genów odpowiedzialnych za niektóre z wymienionych powyżej procesów biologicznych. Badania biodemograficzne (w tym paleodemograficzne) i mikroewolucyjne skupiają się na rekonstrukcji i ocenie natężenia i uwarunkowań umieralności, przeżywalności i stanu zdrowia grup ludności z różnych warunków ekologicznych i społeczno-ekonomicznych, zarówno z populacji historycznych, jak i współczesnych. Istotnym elementem tej części aktywności naukowej Zakładu jest także analiza systemów kojarzeń małżeńskich, płodności i struktury rodziny oraz ocena stanu puli genów w oparciu o dane demograficzne. Badania osteologiczne nakierowane są z kolei na rekonstrukcję osteobiografii zmarłych, ocenę warunków i jakości życia, rekonstrukcję budowy ciała i jej zależności od zmian warunków bytowania. Nieodłącznym elementem tego rodzaju badań jest ocena stanu zdrowia zmarłych i diagnostyka paleopatologiczna, a także ocena zmienności morfologicznej struktur anatomicznych u Homo sapiens i innych naczelnych.

Współpraca międzynarodowa i krajowa

Faculty of Member, National Universidad de San Marcos, Lima (Peru); Archaeology and Museology Department, University „1 Decembrie 1918” Alba Iulia (Rumunia); Biological Anthropology and Comparative Anatomy Unit, The University of Adelaide, Adelaide (Australia); Institute for Evolutionary Medicine, University of Zurich, Zurich (Szwajcaria); Department of Biology, University of Firenze, Firenze (Włochy); College of Human Ecology, University of the Philippines Los Banos (Filipiny); Muzeum Archeologiczne w Gdańsku; Instytut Archeologii i Etnografii, Polska Akademia Nauk w Warszawie; Zakład Archeologii Nowego Świata, UJ w Krakowie, Zakład Antropologii, UJ w Krakowie; Zakład Fizyki Medycznej, Instytut Fizyki im. Mariana Smoluchowskiego, UJ w Krakowie; Instytut Matki i Dziecka w Warszawie Katedra Antropologii, UŁ, Łódź Zakład Antropologii, Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda, Wrocław

Publikacje pracowników zakładu z 2020 roku

Marchewka J., Mrożek K., Leszczyński B., Wróbel A., Głąb H., 2020. Variability in the number of infraorbital foramina in rhesus macaques (Macaca mulatta) and cynomolgus macaques (Macaca fascicularis). The Anatomical Record: DOI: 10.1002/ar.24478.

Mrożek K., Marchewka J., Leszczyński B., Wróbel A., Głąb H., 2020. Variability in the number of mental foramina in the African green monkey (Grivet) (Chlorocebus aethiops) Zoomorphology 139(2). DOI: 10.1007/400435-020-00485-2.

Nieczuja-Dwojacka J., Klemarczyk W., Siniarska A., Kozieł S., Szysz T., 2020. Socio-economic determinants of the somatic development and reaction time of vegetarian and non-vegetarian children. Anthropologischer Anzeiger 77(2): 137–146.

Siniarska A., Budnik A., Cios S., 2020. Brain, evolution and nutrition (Brain and neural system create humanity). LAP LAMBERT Academic Publishing.

Siniarska A., Nieczuja-Dwojacka J., Grochowska M., Kozieł S., 2020. Body structure, muscular strength and living conditions 2 of primary school children in Warsaw. Journal of Biosocial Science 1-10. DOI: 10.1017/S0021932020000061.

Kierownik Zakładu –  Prof. dr hab. Justyna Nowakowska

Pracownicy zakładu
dr Monika Fajfer
dr Magdalena Modrzejewska-Balcerzak
dr Anna Linkiewicz
dr Paweł Rusin

Laboratorium Biologii Molekularnej Roślin jest pracownią Zakładu Biologii Molekularnej i Genetyki UKSW i zajmuje się analizą molekularną zbóż, botaniką sądową i genetyką konserwatorską drzew leśnych.

Za pomocą nowoczesnych technik stosowanych we współczesnej biotechnologii roślin (tj. edytowanie genomu techniką CRISPR/Cas9, ekspresja genów monitorowana w czasie rzeczywistym real-time PCR), w pracowni prowadzone są badania nad udoskonalaniem cech hodowlanych pszenżyta.

Badania z zakresu botaniki sądowej drzew, prowadzone we współpracy z międzynarodową grupą badawczą GTTN2, obejmują molekularną identyfikację sądową próbek drewna i monitoring nielegalnego handlu drewnem między krajami pozaeuropejskimi i Europą wg rekomendacji Unii Europejskiej (FLEGT i LULUCF).

W ramach genetyki konserwatorskiej, identyfikowane są genotypy drzew leśnych w celu ochrony cennych zbiorowisk leśnych. Dodatkowo, analiza struktury genetycznej drzew na poziomie markerów DNA jądrowego i organellowego, jest korelowana ze stanem zdrowotnym populacji, określanym przy pomocy molekularnych technik identyfikacji patogenicznych organizmów.

Tematyka badawcza zakładu

Działalność naukowa Zakładu Biologii Molekularnej i Genetyki obejmuje badania molekularne człowieka, zwierząt i roślin. Zespół prowadzi badania z zakresu identyfikacji i ekspresji genów, barcodingu DNA, analizy mechanizmów apoptozy i proliferacji w komórkach nowotworów płaskonabłonkowych. Za pomocą nowoczesnych technik molekularnych, określana jest przynależność taksonomiczna osobników i poziom ekspresji genów pod wpływem czynników środowiskowych. Ponadto badany jest wpływ czynników środowiskowych na skład konsorcjów bakterii oraz analiza nosicielstwa drobnoustrojów chorobotwórczych u kleszczy metodami molekularnymi.

Badania nad bezkręgowcami skupiają się głównie na systematyce, taksonomii, biologii i ekologii roztoczy będących pasożytami gadów, głównie agam i gekonów. W badaniach tych wykorzystywane są techniki molekularne, które umożliwiają opis nowych taksonów, przy jednoczesnej analizie zmienności cech morfologicznych oraz ustaleniu stopnia specyficzności żywicielskiej.
Badania molekularne roślin koncentrują się na analizach struktury genetycznej wewnątrz- i międzypopulacyjnej na poziomie jądrowego mikrosatelitarnego DNA (SSR) u gatunków drzewiastych. Struktura genetyczna jest korelowana ze stanem zdrowotnym drzewostanów, m.in. na podstawie molekularnej identyfikacji patogenicznych mikroorganizmów tj. Phytophthora sp., Pythium sp. i Chalara fraxinea. Dodatkowo, prowadzone są analizy wpływu BCA (np. Trichoderma sp.) na ochronę sadzonek roślin porażonych patogenami. Prowadzona identyfikacja molekularna gatunków drzew w ramach międzynarodowej grupy badawczej GTTN2, ma na celu przeciwdziałanie nielegalnemu obrotowi drewna w Europie i wpisuje się w aktualnie podjęte akcje na poziomie Unii Europejskiej np. FLEGT, LULUCF i REDD, których głównym celem jest monitoring nielegalnego handlu drewnem między krajami pozaeuropejskimi i Europą, oraz promowanie importu surowca drzewnego z legalnych źródeł.
Kolejnym obszarem zainteresowań badawczych jest biotechnologia roślin, w której są stosowane nowoczesne techniki indukowania kierunkowych mutacji w genomie pszenżyta przy użyciu miejscowo-specyficznych nukleaz Crispr-Cas9, dla uzyskania roślin o wyższej tolerancji na porastanie. Dodatkowo, w ramach tematu NCBiR Gospostrateg „Zwiększenie konkurencyjności polskich towarów roślinnych na rynkach międzynarodowych poprzez podniesienie ich jakości i bezpieczeństwa fitosanitarnego” Zakład uczestniczy w pracach służących stworzeniu multipleksowego systemu analiz skriningowych RealTime PCR dla genetycznie zmodyfikowanych organizmów.
Tym, co wyróżnia nasz Zakład to możliwość zastosowania specjalistycznej wiedzy z zakresu szeroko rozumianej biologii molekularnej organizmów, począwszy od izolacji kwasów nukleinowych (DNA i RNA) i białek, po reakcje amplifikacji (multipleks PCR, real-time PCR, TaqMan), genotypowania i sekwencjonowania do celów naukowych i praktycznych (w tym genetyki sądowej).

Współpraca międzynarodowa i krajowa

Współpraca z następującymi ośrodkami naukowymi: University of Aveiro, Department of Biology, Aveiro (Portugalia); Environmental Sciences, University of Guelph, Guelph, Ontario (Kanada); Mendel University in Brno (Czechy); University of Neuchatel, Neuchatel (Szwajcaria); University of Valladolid, Palencia (Hiszpania); Ukrainian Research Institute of Forestry and Forest Melioration, Kharkiv (Ukraina); Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Instytut Aklimatyzacji i Hodowli Roślin w Radzikowie Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie-Starym Instytut Nauk Leśnych Politechniki Białostockiej w Hajnówce

Wybrane publikacje naukowe pracowników zakładu (od 2020 r.)

1. Cardi T, Murovec J, Bakhsh A, Boniecka J, Bruegmann T, Bull S, Eeckhaut T, Fladung M, Galovic V, Linkiewicz A, Lukan T,  Mafra I, Michalski K, Musa K, Nicolia A, Nowakowska J, Sagi L, Sarmiento C, Yildirim K, Zlatkovic M, Hensel G, Van Laere K. CRISPR/Cas-mediated plant genome editing: outstanding challenges a decade after implementation. Trends in Plant Science 2472, 22.
2. Michalski K., Ziąbska P., Sowa S., Zimny J., Linkiewicz A.M. 2023. Evaluation of CRISPR/Cas9 Constructs in Wheat Cell Suspension Cultures. International Journal of Molecular Sciences 24(3), 2162.
3. Oszako T., Kowalczyk K., Zalewska W., Berezovska D., Nowakowska J.A., Rutkiewicz A., Bakier S., Borowik P. 2023. Feasibility of using a silicon preparation in the breeding of common trees seedlings: application to pine (Pinus sylvestris) and oak (Quercus robur). Forests 14(3), 577.
4. Fajfer M. 2023. Two new mite species of the genus Geckobia Mégnin (Acariformes: Pterygosomatidae) from Israel. Zootaxa 5227, 252–264.
5. Bilska-Kos A., Pietrusińska A., Suski S., Niedziela A., Linkiewicz A.M., Majtkowski W., /…/  Zebrowski J. 2022. Cell wall properties determine genotype-specific response to cold in Miscanthus×giganteus plants. Cells 11(3), 547.
6. Maculewicz E., Mastalerz A., Antkowiak B., Antkowiak O., Garbacz A., Szarska E., /…/ Cięszczyk P. 2022. The effect of IL10 gene polymorphism on obesity parameters in highly physically active young men. Biology of Sport 39(4), 1117–1125.
7. Kotecka K., Kawałek A., Modrzejewska-Balcerek M., Gawor J., Żuchniewicz K., Gromadka R., Bartosik AA. 2022. Functional characterization of TetR-like transcriptional regulator PA3973 from Pseudomonas aeruginosa. J Mol. Sci. 23(23), 14584.
8. Kaliszewicz A., Karaban K., Sierakowski M., Maciaszek R., Kur M., Pyffel Z., /…/ Rusin P., /…/ Kowalczyk K. 2022. Effect of dietary supplementation with fatty acids on growth, survival, and fatty acid patterns in Procambarus clarkii and Procambarus virginalis: the first comparison of two invasive crayfish species. The European Zoological Journal 89(1), 130-141.
9. Michalski K., Hertig C., Mańkowski D.R., Kumlehn J., Zimny J., Linkiewicz A.M. 2021. Functional validation of cas9/guideRNA constructs for site-directed mutagenesis of triticale ABA8′ OH1 loci. International Journal of Molecular Sciences 22(13), 7038.
10. Fajfer M., Karanth P. 2021. New morphological and molecular data reveal an underestimation of species diversity of mites of the genus Geckobia (Acariformes: Pterygosomatidae) in India. Diversity 14, 1064.
11. Fajfer M., Karanth P. 2021. Integrating a morphological description with DNA barcode data of a new species of the genus Pimeliaphilus (Acariformes: Pterygosomatidae) with the analysis of its host specificity and a key to the genus. Systematic and Applied Acarology 26, 438–454.
12. Tomczyk J., Rusin P., Zalewska M. 2021. Prevalence of dental caries in the Late Neolithic and Early Bronze Age populations from Żerniki Górne (Poland). Anthropological Review 84(2), 201-211.
13. Oszako T., Voitka D., Stocki M., Stocka N., Nowakowska J.A., Linkiewicz A., /…/  Malewski T. 2021. Trichoderma asperellum efficiently protects Quercus robur leaves against Erysiphe alphitoides. European Journal of Plant Pathology, 159, 295-308.
14. Borowik P., Oszako T., Malewski T., Zwierzyńska Z., Adamowicz L., /…/ Nowakowska J.A. 2021. Advances in the detection of emerging tree diseases by measurements of VOCs and HSPs gene expression, application to ash dieback caused by Hymenoscyphus fraxineus. Pathogens 10(11), 1359.
15. Berezovska D., Oszako T., Malewski T., Stocki M., Marozau A., Stocka N., /…/ Nowakowska, J.A. 2021. Effect of defoliation on the defense reactions of silver birch (Betula pendula) infected with Phytophthora plurivora. Forests 12(7), 910.
16. Balla A., Silini A., Cherif-Silini H., Chenari Bouket A., Moser W.K., Nowakowska J.A., Oszako T., Farida Benia F., Belbahri L. 2021. The threat of pests and pathogens and the potential for Biological Control in forest ecosystems. Forests 12, 1579.
17. Nowakowska J.A., Hsiang T., Patynek P., Stereńczak K., Olejarski I., Oszako T., 2020. Health assessment and genetic structure of monumental Norway spruce trees during a bark beetle (Ips typographus L.) outbreak in the Białowieża Forest District, Poland. Forests 11(6), 647.
18. Loulier J., Lefort F., Stocki M., Asztemborska M., Szmigielski R., /…/ Nowakowska J.A., 2020. Detection of fungi and oomycetes by volatiles using e-nose and SPME-GC/MS platforms. Molecules 25, 5749.
19. Fajfer M. 2020. A systematic revision of the genus Neopterygosoma Fajfer, 2019 (Acariformes: Pterygosomatidae) with the description of a new species. Systematic Parasitology 97, 535–551.
20. Fajfer M. 2020. A systematic revision of the scale mite genus Pterygosoma Peters, 1849 (Acariformes: Pterygosomatidae). Zootaxa 4805(1).

Kierownik Zakładu – dr inż. Piotr Kiełtyk

Strona w przygotowaniu

Kierownik Zakładu – dr hab. Piotr Ceryngier, prof. uczelni

Pracownicy zakładu
prof. dr hab. Krzysztof Turlejski
dr hab. Anita Kaliszewicz, prof. uczelni
dr hab. Piotr Matyjasiak, prof. uczelni
dr hab. Jerzy Romanowski, prof. uczelni
dr Maciej Fuszara
mgr Michał Winczek

Tematyka badawcza zakładu

Zakład Zoologii i Ekologii Zwierząt zrzesza specjalistów zajmujących się różnymi grupami zwierząt (kręgowych i bezkręgowych, lądowych, morskich i słodkowodnych) i różnymi poziomami ich organizacji (od poziomu komórek, tkanek i narządów poprzez osobniki i populacje do układów wielogatunkowych). Część pracowników zajmuje się ponadto inwentaryzacją i monitoringiem wybranych taksonów oraz problemem mikroplastiku w środowisku.

Aktualne zainteresowania badawcze pracowników zakładu:
Struktura i funkcjonowanie układu nerwowego: funkcje nowych neuronów w mózgu dorosłych ssaków (KT), budowa mózgu ryjówek (KT)
Ekologia ewolucyjna i populacyjna: strategie życiowe słodkowodnych i morskich bezkręgowców (AK), adaptacje ptaków do dalekich sezonowych wędrówek (PM), komunikowanie się zwierząt w czasie rywalizacji o partnera lub zasoby (PM), funkcjonowanie populacji ptaków w środowisku przekształconym przez człowieka (PM), ekologia behawioralna ptaków i ssaków (m.in. badania zdolności poznawczych, neofobii, oceny ryzyka, komunikacji, konkurencji międzygatunkowej) (MF), zachowania terytorialne ryjówek (KT), wpływ diety na wzrost i reprodukcję bezkręgowców wodnych (AK), procesy przystosowawcze parazytoidów i pasożytów do eksploatacji nowych gatunków żywicielskich (PC)
Bioróżnorodność, faunistyka, zoogeografia: różnorodność biologiczna dolin rzecznych (JR), zmiany zasięgu występowania ryjówek w Polsce i na Kaukazie (KT), biedronkowate (Coccinellidae) zachodniej Palearktyki (PC, JR), endemiczne i obce gatunki biedronek na wyspach północnego Atlantyku (JR, PC), parazytoidy, pasożyty i patogeny biedronkowatych (PC, JR)
Inwentaryzacje, monitoring: monitoring wydry i bobra (JR, MW), monitoring nietoperzy na Mazowszu i Pojezierzu Mazurskim (MF), rodzime i inwazyjne małże słodkowodne w Polsce (MW), inwazyjne skorupiaki (AK)
Mikroplastik w środowisku: zanieczyszczenie środowiska mikroplastikiem, wpływ mikroplastiku na przeżywalność i funkcjonowanie organizmów (AK, MW)

Współpraca międzynarodowa i krajowa

Departamento de Zoología, Facultad de Biología, Sevilla, Hiszpania (PM)
Dipartimento di Scienze e Politiche Ambientali, Università degli Studi di Milano, Mediolan, Włochy (PM)
Ecologie Systématique Evolution, Université Paris-Sud, CNRS, Orsay, Francja (PM)
El Colegio de la Frontera Sur (ECOSUR) Meksyk (JR)
Faculty of Science, University of South Bohemia, Czeskie Budziejowice, Czechy (PC)
Institute of Biology, Freie Universität Berlin, Niemcy (JR)
Instytut Biologii Morza w Murmańsku, Rosyjska Akademia Nauk (AK) – współpraca zawieszona z powodu wojny w Ukrainie
Instytut Ekologii i Ewolucji im. A. N. Siewiercowa w Moskwie (KT) – współpraca zawieszona z powodu wojny w Ukrainie
Israeli Bird Ringing Center (IBRC), Israel Ornithological Center, Tel-Aviv, Izrael (PM)
Research Group Mycology, Department of Biology, Ghent University, Ghent, Belgium (JR, PC)
School of Biological Sciences, Seoul National University, Seoul, Korea Południowa (PM, MF)
Wydział Biologii Uniwersytetu w Erywaniu, Armenia (KT, JR, PC)
Zoological Research Museum Alexander Koenig, Bonn, Niemcy (PC, JR)
Instytut Badań Materiałowych i Inżynierii Kwantowej, Wydział Inżynierii Materiałowej i Fizyki Technicznej, Politechnika Poznańska, Poznań (AK, MW)
Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie (KT)
Instytut Biologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie (JR)
Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie (JR, MF, PC)
Wydział Biologii Uniwersytetu A. Mickiewicza w Poznaniu (JR, KT)
Wydział Biologii Uniwersytetu Szczecińskiego (JR)
Wydział Biologii, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław (PM)

Publikacje pracowników zakładu od 2020 roku

2020

Biranvand A., Nedvĕd O., Karimi S., Vahedi H., Hesami S., Lotfalizadeh H., Ajamhasani M., Ceryngier P. 2020. Parasitoids of the ladybird beetles (Coleoptera: Coccinellidae) in Iran: an update. Annales de la Société entomologique de France (N.S.) 56: 106-114.

Brlík V, Koleček J, Burgess M, Hahn S, Humple D, Krist M, Ouwehand J, Weiser EL, Adamík P, Alves JS, Arlt D, Barišić S, Becker D, Belda EJ, Beran V, Both C, Bravo SP, Briedis M, Chutný B, Ćiković D, Cooper NW, Costa JS, Cueto VR, Emmenegger T, Fraser K, Gilg O, Guerrero M, Hallworth M.T., Hewson C., Jiguet F., Johnson J.A., Kelly T., Kishkinev D., Leconte M., Lislevand T, Lisovski S, López C, McFarland KP, Marra PP, Matsuoka SM, Matyjasiak P, Meier CM, Metzger B, Monrós JS, Neumann R, Newman A, Norris R, Pärt T, Pavel V, Perlut N, Piha M, Reneerkens J, Rimmer CC, Roberto-Charron A, Scandolara C, Sokolova N, Takenaka M, Tolkmitt D, van Oosten H, Wellbrock AHJ, Wheeler H, van der Winden J, Witte K, Woodworth B, Procházka P (2020). Weak effects of geolocators on small birds: a meta-analysis controlled for phylogeny and publication bias. Journal of Animal Ecology 89 (1): 207-220 (doi.org/10.1111/1365-2656.12962)

Carmona C.P., Guerrero I., Peco B., Morales M.B., Oñate J.J., Pärt T., Tscharntke T., Liira J., Aavik T., Emmerson M., Berendse F., Ceryngier P., Bretagnolle V., Weisser W.W., Bengtsson J. 2020. Agriculture intensification reduces plant taxonomic and functional diversity across European arable systems. Functional Ecology 34: 1448-1460.

Ceryngier P., Romanowski J. 2020. Biedronkowate (Coleoptera: Coccinellidae) Pola Mokotowskiego w Warszawie. Prace i Studia Geograficzne 65(1): 67-72; URL: http://wgsr.uw.edu.pl/pisg/?p=1009.

Gajewska M, Gromadzka-Ostrowska J, Konopacki J, Turlejski K, Watała C.W., Wąsowicz K., Wesołowska A., Wieczorek M., Wlaź P., Zabielski R. 2020. Pięć lat trudnych doświadczeń z Ustawą o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych z dnia 15 stycznia 2015 r. NAUKA 3: 149–171. DOI: 10.24425/nauka.2020.133742

Gottfried I., Gottfried T., Lesiński G., Hebda G., Ignaczak M., Wojtaszyn G., Jurczyszyn M., Fuszara M., Fuszara E., Grzywiński W., Błachowski G., Hejduk J., Jaros R., Kowalski M. 2020. Longterm changes in winter abundance of the barbastelle Barbastella barbastellus in Poland and the climate change – Are current monitoring schemes still reliable for cryophilic bat species? PLoS ONE 15(2): e0227912. https://doi.org/ 10.1371/journal.pone.0227912

Kaliszewicz A., Winczek M., Karaban K., Kurzydłowski D., Górska M., Koselak W., Romanowski J. 2020. The contamination of inland waters by microplastic fibres under different anthropogenic pressure: Preliminary study in Central Europe (Poland). Waste Management & Research 38 (11): 1231-1238; DOI: 10.1177/0734242X20938448.

Kamiński P., Tobiasz S., Grochowska M., Baranowski A., Romanowski J., Ceryngier P. 2020. Biedronki (Coleoptera: Coccinellidae) odłowione przy użyciu samołówek świetlnych w trzech kompleksach leśnych we wschodniej i centralnej Polsce. Studia Ecologiae et Bioethicae 18(2): 81-87; DOI: http://doi.org/10.21697/seb.2020.2.08.

Markiewicz E., Ceryngier P. 2020: Adalia conglomerata (Linnaeus, 1758) (Coleoptera: Coccinellidae) w Polsce: nowe dane i analiza dotychczasowych stwierdzeń. Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Przyroda 26 (006): 1-8.

Matyjasiak P., Bazzi G., Rubolini D. (2020). Flight performance of migrating juvenile Barn Swallows Hirundo rustica in relation to fat load and wing morphology. Acta Ornithologica 55: 175–186 (DOI 10.3161/00016454AO2020.55.2.004)

Romanowski J., Ceryngier P., Szawaryn K. 2020. New data on the Coccinellidae (Coleoptera) from Lanzarote, Canary Islands. The Coleopterists Bulletin 74 (1), 188-194; https://doi.org/10.1649/0010-065X-74.1.188.

Romanowski J., Ceryngier P., Vĕtrovec J., Piotrowska M., Szawaryn K. 2020. Endemics Versus Newcomers: The Ladybird Beetle (Coleoptera: Coccinellidae) Fauna of Gran Canaria. Insects 11 (9): 641: 1-20; doi:10.3390/insects11090641

Romanowski J., Ceryngier P., Zmuda C., Vĕtrovec M., Szawaryn K. 2020. The Coccinellidae (Coleoptera: Coccinellidae) from El Hierro, Canary Islands. Bonn zoological Bulletin 69 (2): 249–261; DOI: https://doi.org/10.20363/bzb-2020.69.2.249.

Tepper B., Bartkowska K., Okrasa M., Ngati S., Braszak M., Turlejski K. and Djavadian R. 2020. Downregulation of TrkC Receptors Increases Dendritic Arborization of Purkinje Cells in the Developing Cerebellum of the Opossum, Monodelphis domestica. Frontiers in Neuroanatomy 14:56. doi: 10.3389/fnana.2020.00056

2021
Bartkowska K., Turlejski K., Tepper B.; Rychlik L.; Vogel P., Djavadian R. 2021. Effects of Brain Size on Adult Neurogenesis in Shrews. International Journal of Molecular Sciences 22, 7664. doi.org/10.3390/ijms22147664

Crous P.W., E.R. Osieck, Ž. Jurjević, J. Boers, A.L. van Iperen, M. Starink-Willemse, B. Dima, S. Balashov, T.S. Bulgakov, P.R. Johnston, O.V. Morozova, U. Pinruan, S. Sommai, P. Alvarado, C.A. Decock, T. Lebel, S. McMullan-Fisher, G. Moreno, R.G. Shivas, L. Zhao, J. Abdollahzadeh, M. Abrinbana, D.V. Ageev, G. Akhmetova, A.V. Alexandrova, A. Altés, A.G.G. Amaral, C. Angelini,, V. Antonín, F. Arenas, P. Asselman, F. Badali, A. Baghela,, A. Bañares, R.W. Barreto, I.G. Baseia, J.-M. Bellanger, A. Berraf-Tebbal, A.Yu. Biketova,, N.V. Bukharova, T.I. Burgess, J. Cabero, M.P.S. Câmara, J.F. Cano-Lira, P. Ceryngier, R. Chávez, D.A. Cowan, A.F. de Lima, R.L. Oliveira, S. Denman, Q.N. Dang, F. Dovana, I.G. Duarte, A. Eichmeier, A. Erhard, F. Esteve-Raventós, A. Fellin, G. Ferisin, R.J. Ferreira, A. Ferrer, P. Finy, E. Gaya, A.D.W. Geering, C. Gil-Durán, K. Glässnerová, A.M. Glushakova,, D. Gramaje, F.E. Guard, A.L. Guarnizo, D. Haelewaters, R.E. Halling, R. Hill, Y. Hirooka, V. Hubka,, V.A. Iliushin, D.D. Ivanova, N.E. Ivanushkina, P. Jangsantear, A. Justo, A.V. Kachalkin,, S. Kato, P. Khamsuntorn, I.Y. Kirtsideli, D.G. Knapp, G.A. Kochkina, O. Koukol, G.M. Kovács, J. Kruse, T.K.A. Kumar, I. Kušan, T. Læssøe, E. Larsson, R. Lebeuf, G. Levicán, M. Loizides, P. Marinho, J.J. Luangsaard, E.G. Lukina, V. Magaña-Dueñas, G. Maggs-Kölling, E.F. Malysheva, V.F. Malysheva, B. Martín, M.P. Martín, N. Matočec, A.R. McTaggart, M. Mehrabi-Koushki,, A. Mešić, A.N. Miller, P. Mironova, P.-A. Moreau, A. Morte, K. Müller, L.G. Nagy, S. Nanu, A. Navarro-Ródenas, W. Nel, T.H. Nguyen, T.F. Nóbrega, M.E. Noordeloos, I. Olariaga, B.E. Overton, S.M. Ozerskaya, P. Palani, F. Pancorbo, V. Papp, J. Pawłowska, T.Q. Pham, C. Phosri, E.S. Popov, A. Portugal,, A. Pošta, K. Reschke, M. Reul, G.M. Ricci, A. Rodríguez, J. Romanowski, N. Ruchikachorn, I. Saar, A. Safi, B. Sakolrak, F. Salzmann, M. Sandoval-Denis, E. Sangwichein, L. Sanhueza, T. Sato, A. Sastoque, B. Senn-Irlet, A. Shibata, K. Siepe, S. Somrithipol, M. Spetik, P. Sridhar, A.M. Stchigel, K. Stuskova, N. Suwannasai, Y.P. Tan, R. Thangavel, I. Tiago, S. Tiwari,, Z. Tkalčec, M.A. Tomashevskaya, C. Tonegawa, H.X. Tran, N.T. Tran, J. Trovão, V.E. Trubitsyn, J. Van Wyk, W.A.S. Vieira, J. Vila, C.M. Visagie, A. Vizzini, S.V. Volobuev, D.T. Vu, N. Wangsawat, T. Yaguchi, E. Ercole, B.W. Ferreira, A.P. de Souza, B.S. Vieira, 2021. Fungal Planet description sheets: 1284–1382. Persoonia 47: 178 –374. https://doi.org/10.3767/persoonia.2021.47.06.

Franz K.W., Romanowski J., Johst K., Grimm V. 2021. Porównawcza ocena programów analizy żywotności populacji (PVA) w rankingu scenariuszy przekształceń krajobrazu. A comparative assessment of PVA software packages applied to rank the landscape management scenarios; Przegląd Geograficzny 93 (3): 365-385; https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.3.3

Franz K.W., Romanowski J. 2021. Revisiting the reintroduced Eurasian Lynx population in Kampinos National Park, Poland. The European Zoological Journal 88 (1): 966–979; https://doi.org/10.1080/24750263.2021.1968046.

Gajewska M, Gromadzka-Ostrowska J, Konopacki J, Turlejski K, Watała C.W., Wąsowicz K., Wesołowska A., Wieczorek M., Wlaź P., Zabielski R. 2021. Odpowiedź na polemikę z artykułem „Pięć lat trudnych doświadczeń z Ustawą o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych z dnia 15 stycznia 2015 r.” NAUKA 4: 173–176. DOI: 10.24425/nauka.2021.137637

Kaliszewicz A., Panteleeva N., Żmuda-Baranowska M., Szawaryn K., Olejniczak I., Boniecki P., Grebelnyi S.D., Kabzińska D., Romanowski J., Maciaszek R., Górska E.B.,Zawadzka-Sieradzka J. 2021. Phylogenetic Relatedness within the Internally Brooding Sea Anemones from the Arctic-Boreal Region. Biology 10 (81): 1-15; https://doi.org/10.3390/biology10020081.

Maciaszek R., Świderek W., Kaliszewicz A., Karaban K., Szpakowski B. 2021. First report of Scutariella japonica (Matjašič, 1990), a temnocephalid epibiont from South-East Asia, found on introduced ornamental freshwater shrimp in European waters. Knowledge & Management of Aquatic Ecosystems 422, 19, 6 pp. https://doi.org/10.1051/kmae/2021018

Matyjasiak P. (2021). Learning in advance? Interspecific recognition ability in male Eurasian blackcaps. Journal of Ornithology 162: 1153–1162 (DOI: 10.1007/s10336-021-01901-0)

Olejniczak I. Sterzyńska M., Boniecki P., Kaliszewicz A., Panteleeva N. 2021. Collembola (Hexapoda) as Biological Drivers between Land and Sea. Biology 2021, 10, 568. https://doi.org/10.3390/ biology10070568

Romanowski J. 2021. Ausbreitung, Schutzstatus und Uberwachung des Fischotters (Lutra lutra) in Polen. Nationalpark Unteres Odertal Jahrbuch 2021: 63-64.

Tepper B., KogucSobolewska P., Jaslan K., Turlejski K., Bartkowska K., Djavadian R. 2021. Impaired olfactory neurogenesis afects the performance of olfactory‑guided behavior in aged female opossums. Scientific Reports 11: 4418. doi: 10.1038/s41598-021-83834-5

2022
Bartkowska K., Tepper B., Turlejski K., Djavadian R. 2022. Postnatal and adult neurogenesis in mammals, Including marsupials. Cells 2022, 11, 2735. doi.org/ 10.3390/cells11172735

Ceryngier P., Czaja M., Romanowski J. 2022. Nowe dane o biedronkowatych (Coleoptera: Coccinellidae) Suwalskiego Parku Krajobrazowego i innych obszarów w północno-wschodniej Polsce. Wiadomości entomologiczne 41 (1); online 1A: 1–10 DOI: 10.5281/zenodo.5862479

Haelewaters D., Hiller T., Ceryngier P., Eschen R., Gorczak M., Houston M.L., Kisło K., Knapp M., Landeka N., Pfliegler W.P., Zach P., Aime M.C., Nedvěd O. 2022. Do biotic and abiotic factors influence the prevalence of a common parasite of the invasive alien ladybird Harmonia axyridis? Frontiers in Ecology and Evolution 10: 773423, 8 pp.

Kaliszewicz A., Karaban K., Sierakowski M., Maciaszek R., Kur M., Pyffel Z., Wolny L., Chmiel K., Łuciuk P., Rusin P., Kowalczyk K. 2022. Effect of dietary supplementation with fatty acids on growth, survival, and fatty acid patterns in Procambarus clarkii and Procambarus virginalis: the first comparison of two invasive crayfish species. The European Zoological Journal 89: 130-141. https://doi.org/10.1080/24750263.2022.2030420

Kisiel M., Poniatowska A., Kaliszewicz A. 2022. Microplastic in the Soil Environment – Classification and Sources in Relation to Research Conducted in Poland. Studia Ecologiae et Bioethicae 20: 51-61.

Lombardo G, Rambaldi Migliore N, Colombo G, Capodiferro MR, Formenti G, Caprioli M, Moroni E, Caporali L, Lancioni H, Secomandi S, Gallo GR, Costanzo A, Romano A, Garofalo M, Cereda C, Carelli V, Gillespie L, Liu Y, Kiat Y, Marzal A, López-Calderón C, Balbontín J, Mousseau TA, Matyjasiak P, Møller AP, Semino O, Ambrosini R, Bonisoli Alquati A, Rubolini D, Ferretti L, Achilli A, Gianfranceschi L, Olivieri A, Torroni A. (2022). The Mitogenome Relationships and Phylogeography of Barn Swallows (Hirundo rustica). Molecular Biology and Evolution 39 (6): msac113 (DOI: https://doi.org/10.1093/molbev/msac113)

Markiewicz E., Żurawlew P., Melke A., Ceryngier P., Ruta R., Przewoźny M. 2022. Biedronkowate (Coleoptera: Coccinellidae) okolic Pleszewa (Nizina Wielkopolsko-Kujawska). Wiadomości Entomologiczne 41 (4); online 19A: 18-27.

Matyjasiak P, López-Calderón C, Ambrosini R, Balbontin J, Costanzo A, Kiat Y, Romano A, Rubolini D. 2022. Wing morphology covaries with migration distance in a highly aerial insectivorous songbird. Current Zoology, zoac044 (DOI:10.1093/cz/zoac044)

Romanowski J., Ceryngier P. 2022. Non-indigenous ladybird beetles (Coleoptera: Coccinellidae) in Madeira and other Macaronesian archipelagos. Bioinvasions Records 11(4): 876–886, https://doi.org/10.3391/bir.2022.11.4.06

2023
Biranvand A., Vĕtrovec J., Merzoug A., Boualem M., Fekrat L., Ceryngier P. 2023. Complementary data on the distribution of Nephus (Nephus) incisus (Har. Lindberg, 1950) (Coleoptera: Coccinellidae) in the Palaearctic and Afrotropical regions. Zootaxa (w druku).

Ceryngier P., Franz K.W., Romanowski J. 2023. Distribution, host range and host preferences of Dinocampus coccinellae (Hymenoptera: Braconidae): a worldwide database. European Journal of Entomology 120: 26-34.

Karaban K., Poniatowska A., Kaliszewicz A., Winczek M., Ilieva-Makulec K., Romanowski J. 2023. The effect of different mesh sizes and sampling volumes on the assessment of the level of microplastic pollution in freshwater environments – a case study from Poland. Journal of Water and Land Development (w druku)

Orłowska L., Romanowski J. 2023. Alien prey in the diet of the indigenous Eurasian otter in Vistula River, Poland. Bioinvasions Records 11, (in print)

Van Caenegem W., Ceryngier P., Romanowski J., Pfister D.H., D. Haelewaters 2023. Hesperomyces (Fungi, Ascomycota) associated with Hyperaspis ladybirds (Coleoptera, Coccinellidae): Rethinking host specificity. Frontiers in Fungal Biology 3:1040102, doi: 10.3389/ffunb.2022.1040102.

Kierownik Zakładu – dr hab. K. Ilieva-Makulec, prof. uczelni

Pracownicy zakładu
dr Anna Augustyniuk-Kram
dr Izabella Olejniczak
dr Zbigniew Wyżewski
mgr Paweł Boniecki
mgr Kamil Karaban

Tematyka badawcza zakładu

Tematyka badawcza Zakładu Ekologii i Ochrony Gleby skupia się w głównej mierze na badaniu liczebności, różnorodności i struktury zespołów organizmów glebowych (mikroorganizmów, nicieni, skoczogonków, roztoczy i dżdżownic) w ekosystemach naturalnych i przekształconych przez człowieka (np. agroekosystemy, pożarzyska, obszary zurbanizowane) oraz ich roli w funkcjonowaniu podsystemu glebowego.

Bardzo ważnym elementem badań są interakcje w glebowej sieci troficznej, ze szczególnym uwzględnieniem wzajemnych związków mikroorganizmów, fauny glebowej i roślinności oraz ich wpływ na przebieg podstawowych procesów, takich jak produkcja pierwotna, dekompozycja czy oddychanie gleb.

Główne tematy badań
1/ Wykorzystanie organizmów glebowych do oceny i porównania wpływu różnych systemów użytkowania gleby (np. systemu bezorkowego lub konserwującego (strip-till) w stosunku do tradycyjnej głębokiej orki gruntów; wieloletniej monokultury w stosunku do płodozmianu; uprawy ekologicznej do konwencjonalnej) na aktywność biologiczną i zdrowotność gleby. Uzyskane wyniki pozwolą wskazać sposoby postępowania sprzyjające kumulacji próchnicy glebowej i trwałego zachowania żyzności i zasobności gleby. Badania prowadzone są obecnie w krajobrazie rolniczym woj. mazowieckiego i warmińsko-mazurskiego.
2/ Wykorzystanie struktury zespołów organizmów glebowych do oceny stanu gleby po zastosowaniu fosfogipsów i osadów ściekowych do produkcji biomasy konopi włóknistych (pola doświadczalne MODR-Poświętne w Płońsku), w trakcie rekultywacji terenów zdegradowanych w rejonie Kopalni Węgla Brunatnego Konin z zastosowaniem uprawy konopi włóknistych (Kazimierz Biskupi) oraz po zanieczyszczeniu gleby nanorurkami węglowymi.
3/ Badania nad bioróżnorodnością gleb obszarów zurbanizowanych (tereny zieleni miejskiej oraz parki Warszawy – Młociński, Skaryszewski, Pole Mokotowskie, Łazieńkowski). Ich celem jest poznanie stanu zróżnicowania organizmów glebowych aglomeracji warszawskiej oraz wskazanie sposobów zagospodarowania sprzyjających utrzymywaniu się możliwie wysokiej różnorodności biologicznej miasta.
4/ Od 2018 roku we współpracy z Kampinoskim Parkiem Narodowym rozpoczęto monitoring aktywności biologicznej gleby renaturyzowanych siedlisk murawowych na wydmie Łużowa Góra znajdującej się na terenie parku.
5/ Badania o znaczeniu praktycznym: poszukiwanie wysoko wirulentnych szczepów grzybów owadobójczych celem ich wykorzystaniem w biologicznych metodach ochrony roślin przed szkodnikami; badania skuteczności naturalnych wyciągów roślinnych w zwalczaniu wybranych bakteryjnych fitopatogenów.
6/ W ramach zagranicznej współpracy naukowej Zakład prowadzi badania dotyczące sukcesji pierwotnej zespołów nicieni na wulkanicznej wyspie Surtsey; wpływu naturalnego ocieplenia gleby na Islandii na różnorodnosć i strukturę zespołów nicieni; interakcji pomiędzy gatunkami obcego pochodzenia (inwazyjnymi) a rodzimymi gatunkami dżdżownic w Zachodniej Syberii; funkcjonowania mezofauny glebowej z obszarów polarnych i sub-polarnych (w Dalnych Zelencach na Półwyspie Kolskim, Rosja)

Współpraca międzynarodowa i krajowa

Współpraca krajowa

Katedra Agroekosystemów, Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie; Katedra Biologicznych Podstaw Rolnictwa i Edukacji Środowiskowej, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Uniwersytet Rzeszowski; Zakład Biologii Środowiska i Higienizacji Wsi, Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach; Pracownia Nematologiczna, Nematologiczne Centrum Diagnostyczno-Szkoleniowe, Muzeum i Instytut Zoologii PAN; Pfeifer & Langen Polska S.A. filia w Glinojecku; Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Warszawie (oddział Poświętne w Płońsku).

Współpraca zagraniczna

Faculty of Environmental and Forest Sciences – The Agricultural University of Iceland, Hvanneyri (Islandioa); A.N. Severtsov Institute of Ecology and Evolution, Russian Academy of Sciences, Moscow (Federacja Rosyjska); Omsk State Pedagogical University, Omsk (Federacja Rosyjska); Research station in Dalnie Zelentsy, Murmansk Marine Biological Institute, Russian Academy of Sciences, Murmansk (Federacja Rosyjska).

Publikacje pracowników zakładu z 2020 roku

Gwiazdowicz D.J., Zawieja B., Olejniczak I., Skubała P., Gdula A.K., Coulson S.J., 2020. Changing Microarthropod Communities in Front of a Receding Glacier in the High Arctic. Insects 11, 226. DOI: 10.3390/insects11040226.

Hewelke E., Górska E.B., Gozdowski D., Korc M., Olejniczak I., Prędecka A., 2020. Soil Functional Responses to Natural Ecosystem Restoration of a Pine Forest Peucedano-Pinetum after a Fire. Forests ID: forests-715456. DOI: 10.3390/f1103028.

Walker T.W.N., Janssens I.A., Weedon J.T.,Sigurdsson B.D., Richter A., Peñuelas J., Leblans N.I.W., Bahn M., Bartrons M., De Jonge C., Fuchslueger L., Gargallo-Garriga A., Gunnarsdóttir G.E., Marañón-Jiménez S., Oddsdóttir E.S., Ostonen I., Poeplau Ch., Prommer J., Radujković D., Sardans J., Sigurðsson P., Soong J.L., Vicca S., Wallander H., Ilieva-Makulec K., Verbruggen E., 2020. A systemic overreaction to years versus decades of warming in a subarctic grassland ecosystem. Nature Ecology and Evolution 4: 101–108.

Wyżewski Z., Gregorczyk-Zboroch K., 2020. Zakażenia bakteryjne problemem współczesnej medycyny. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Kierownik Zakładu – prof. dr hab. K. Szostek

Pracownicy zakładu
prof. dr hab. A. Kulczycki
dr hab. Katarzyna Góralczyk, prof. uczelni
prof. dr hab. Jacek Tomczyk
dr Aleksandra Lisowska-Gaczorek
dr Anna Matuszewska
dr Anna Myszka
mgr Maciej Sierakowski
mgr. P. Obrzut

Tematyka badawcza zakładu

Historia Zakładu Antropologii Środowiskowej i Toksykologii sięga 2002 roku, kiedy Decyzją Senatu UKSW utworzono Zakład Paleoantropologii w ramach ówczesnego Instytutu Ekologii i Bioetyki. W tym okresie Zakład pozyskał bardzo bogate zbiory kopalnych hominidów, które wykorzystywane są zarówno do zajęć dydaktycznych, jak i badań naukowych. W 2008 roku nazwa Zakładu została zmieniona na „Zakład Antropologii Biologicznej”. Zmiana nazwy podyktowana między innymi jakościowo nową tematyką badawczą, która dotyczyła rekonstrukcji przemian biologicznych, jakie zachodziły na terenach zarówno naszego kraju, jak i Bliskiego Wschodu. Przeprowadzona w 2017r. reorganizacja Instytut wymogła zmianę nazwy Zakładu, która aktualnie brzmi: Zakład Ekologii Człowieka.

Aktualnie tematyka badawcza Zakładu obejmuje kilka obszarów biologii człowieka.
1/ Badania związane z funkcjonowaniem i zmianami w obszarze aparatu żucia. Tematyka prac dotyczy między innymi: zapadalności na próchnicę oraz chorób przyzębia i ich powiązania ze zmianami ekonomiczno-społecznymi; procesami powstawania kamieni miazgowych oraz zmienności systemów kanałowych w korzeniach. Prace podejmowane w tym obszarze dotyczą zarówno populacji współczesnych, jak i historycznych.
2/ Badania związane z populacjami szkieletowymi, ze szczególnym uwzględnieniem reakcji kośćca na szeroko pojęte czynniki środowiskowe. Badania w tym obszarze dotyczą zmian zwyrodnieniowych stawów, analizy reakcji szkieletu na aktywność ruchową (wyznaczniki stresu mięśniowo-szkieletowego), rekonstrukcji cech budowy ciała na podstawie wybranych cech szkieletu (m.in. wysokość ciała, masa ciała) oraz obserwacji niespecyficznych wyznaczników stresu jako odpowiedzi organizmu na czynniki biokulturowe.
3/ W Zakładzie prowadzone są również interdyscyplinarne badania fizykochemiczne pradziejowych i współczesnych grup ludzkich wykorzystując analizy trwałych izotopów tlenu, azotu, węgla i strontu. Dzięki tym analizom powstają prace naukowe dotyczące rekonstrukcji migracji i sposobów odżywiania (w tym karmienia mlekiem matki) historycznych i przedhistorycznych populacji ludzkich. W tym obszarze badań wykorzystywane są również badania modelowe oparte o kostny materiał zwierzęcy. Zakład prowadzi także badania z zakresu analiz makro- i mikroelementów w aspekcie ich akumulacji w tkankach kostnych w odniesieniu do środowiska życia człowieka. W Zakładzie prowadzone są również analizy procesów zmian tafonomicznych i diagenetycznych, które zachodzą w obrębie szkieletu.

Współpraca międzynarodowa i krajowa

Zakład Anatomii Prawidłowej i Topograficznej, WUM, Warszawa; Zakład Stomatologii Dziecięcej, WUM, Warszawa; Zakład Ortodoncji, WUM, Warszawa; Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii, WUM, Warszawa; Zakład Biologii Molekularnej, UM w Łodzi; Zakład Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej, Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus w Warszawie; Zakład Geochronologii i Badań Izotopowych Środowiska, Politechnika Śląska (Gliwice); Instytut Nauk o Zdrowiu, Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach; Instytut Zoologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu; Katedra Antropologii, Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu; Instytut Chemii Bioogranicznej PAN w Poznaniu; Zakład Archeologii Epoki Kamienia, Instytut Archeologii, UWr; Zakład Biologii Ewolucyjnej Człowieka, Instytut Antropologii, UAM w Poznaniu. Katedra Fizyki Materii Skondensowanej, Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie Katedra Antropologii, UŁ, Łódź; Instytut Archeologii, UMK w Toruniu; Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Krakowie; Instytut Zoologii i Badań Biomedycznych, UJ w Krakowie; Instytut Archeologii, UJ w Krakowie; Państwowe Muzeum Archeologicznym w Warszawie; Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej; Muzeum Jacka Malczewskiego w Radomiu; Muzeum Archeologiczne w Gdańsku; Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie; Uniwersytet Lumière Lyon (Francja); Ecole de Hautes Etudes, Sorbone (Francja) ; Department of Anatomy, Histology and Anthropology, Faculty of Medicine, Vilnius University (Litwa); Katedra Antropologie, Prirodovodecka Faculta, Univerzita Komenskeho v Bratislavie (Słowacja); Department of Dental Anthropology, School of Dental Medicine, Univeristy of Zagreb (Chorwacja). Department of Anthropology, State University of New York at Buffalo (USA); Scottish Universities Environmental Research Centre Glasgow, Isotope Geochemistry, University of Glasgow (UK);

Publikacje pracowników zakładu z 2020 roku

Tomczyk J., Regulski P., Lisowska-Gaczorek A., Szostek K., 2020. Dental caries and stable isotopes analyses in the reconstruction of diet in Mesolithic (6815–5900 BC) individuals from Northeastern Poland. Journal of Archaeological Sciences Reports DOI: 10.1016/j.jasrep.2019.102141.

Przesmycka A., Jędrychowska-Dańska K., Masłowska A., Witas H., Tomczyk J. 2020. Root and root canal diversity in human permanent maxillary first premolars and upper/lower first molars from a 14th–17th and 18th–19th century Radom population. Archives of Oral Biology DOI: 10.1016/j.archoralbio.2019.104603.

Tomczyk J., Myszka A., Regulski P., Olczak-Kowalczyk D. 2020. Case of pulp stones and dental wear in a Mesolithic (5900 ± 100 BC) individual from Woźna Wieś (Poland). International Journal of Osteoarchaeology DOI: 10.1002/oa.2856.

Myszka A., Trzciński D., Tomczyk J., 2020. Bone former” hypothesis based on the selected medieval and early modern skeletal population from Poland. Anthropologischer Anzeiger 77: 47–56.

Olczak-Kowalczyk D, Tomczyk J., Gozdowski D., Kaczmarek U., 2020. Cigarette smoking as an oral health risk behavior in adolescents: a cross-sectional study among Polish youths. Anthropological Review 83:53–64. Kubicka A.M., Myszka A. 2020. Are entheseal changes and cross-sectional properties associated with the shape of the upper limb? American Journal of Physical Anthropology 1-14.

Myszka A., Piontek J., Tomczyk J., Lisowska-Gaczorek A., Zalewska M., 2020. Relationships between osteoarthritic changes (osteophytes, porosity, eburnation) based on historical skeletal material. Annals of Human Biology 1-10. doi.org/10.1080/03014460.2020.1741682.

Myszka A., Piontek J., Tomczyk J., Zalewska M. 2020. Osteoarthritis – a problematic skeletal trait in past human populations. Osteoarthritic changes vs. entheseal changes in the late medieval and early modern population form Łekno. Anthropological Review 83(2):145–163.

Kłosińska E M., Libera J., Twardowski W., Szczurowski J., Szostek K. 2019. The presumed early Bronze Age grave from the Radom Plain Sprawozdania Archeologiczne 71: 273–230.

Lisowska-Gaczorek A., Szostek K., Pawlyta J., Cienkosz-Stepańczak B. 2020. Oxygen isotopic fractionation in rat bones as a result of consuming thermally processed water – bioarchaeological applications. Geochronometria DOI : https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2019.102141.

Mnich B., Mueller-Bieniek A., Nowak M., Wilczyński J., Pospuła S., Szostek K. 2020. Terrestrial diet in prehistoric human groups from Southern Poland based on human, faunal and botanical stable isotope evidence. Journal of Archaeological Science: Reports DOI https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2020.102382.

Kierownik Zakładu – prof. dr hab. Janusz Uchmański

Pracownicy zakładu
dr Monika Bukacińska
dr Dariusz Bukaciński
dr Jan Sandner
mgr Arkadiusz Buczyński

Tematyka badawcza zakładu

W zakładzie Ekologii, Monitoringu i Ochrony Przyrody prowadzone są badania z zakresu szeroko rozumianej ekologii i ochrony środowiska. Są to badania terenowe, laboratoryjne i teoretyczne. Ważnym kierunkiem działalności zakładu jest ochrona przyrody rozumiana jako ochrona zagrożonych gatunków, ale także jako wypracowanie efektywnych z punktu widzenia ochrony przyrody metod zarządzania jednostkami administracji terenowej.

Poligonem badawczym zakładu jest Dolina Środkowej Wisły, gdzie przy wykorzystaniu możliwości, jakie stwarza Stacja Terenowa w miejscowości Wróble koło Maciejowic, badana jest ekologia ptaków tworzących kolonie na wiślanych wyspach. Badana jest ekologia populacyjna, behawioralna i ewolucyjna ptaków wodnych i błotnych (mew i rybitw), w szczególności zagadnienia dotyczące: kosztów reprodukcji, taktyk rozrodczych i strategii życiowych w różnych warunkach siedliskowych i populacyjnych; wzajemnych relacji między strukturą socjalną populacji a obecnością alternatywnych i altruistycznych zachowań rozrodczych (zapłodnienia poza parą, pasożytnictwo lęgowe, adopcje itp.) oraz uwarunkowania proporcji płci w lęgach. Równolegle prowadzone są prace zmierzające do ochrony siedliskowej i gatunkowej mew i rybitw, w tym także tak zwanej czynna ochrona zagrożonych gatunków.
W zakładzie wykorzystując techniki analiz komputerowych i GIS realizowane są badania dotyczące oceny zasobów środowiska przyrodniczego w kontekście strategii zrównoważonego rozwoju gmin. W ramach tych badań monitorowany i optymalizowany jest proces uzyskiwania danych o zasobach środowiska przyrodniczego, a następnie analizowane są możliwości użycia tych danych w procesie formułowania strategii zrównoważonego rozwoju gmin. Wyniki tych badań są wdrażane w podstawowych jednostkach administracji państwowej. W ramach zakładu funkcjonuje stacja monitoringu zagrożeń związanych z występowaniem w atmosferze pyłów zawieszonych. Wyniki, jakie dostarcza ten monitoring stanu atmosfery, mają na celu, między innymi wspomóc właściwe zarządzanie gminami z punktu widzenia występowania zagrożenia zanieczyszczeniami powietrza. Uruchomiony został w zakładzie nowy projekt informatyczny ekoforum.eu w postaci Akademickiej Platformy Konsultingowej. Główne zadania tej platformy to wspomaganie działań podstawowych jednostek administracji państwowej w działaniach na rzecz zrównoważonego zarządzania zasobami środowiska.
W zakładzie prowadzone są również badania w dziedzinie matematycznego modelowania procesów ekologicznych i ewolucyjnych. Konstruowane są modele dynamika układów ekologicznych. Rozwijane jest tak zwane podejście osobnicze do modelowania dynamiki układów ekologicznych. W szczególności konstruowane są matematyczne modele ekologicznych oddziaływań między osobnikami, w tym konkurencji wewnątrz- i międzygatunkowej. Podkreślane są skutki tych oddziaływań w postaci zmienności osobniczej i jej znaczenie dla dynamiki układów ekologicznych. Poruszane są także ogólne problemy dotyczące możliwości zastosowania matematyki do opisu żywej przyrody.

Publikacje pracowników

Publikacje 2021 rok

Mucha A., Zatoń-Dobrowolska M., Moska M., Wierzbicki H., Dziech A., Bukaciński D.,  Bukacińska M. 2021.How Selective Breeding Has Changed the Morphology of the American Mink (Neovison vison)—A Comparative Analysis of Farm and Feral Animals. Animals 2021, 11, 106.

Uchmański J. 2021. Can a more variable species win interspecific competition? Acta Biotheoretica (), 1-38, DOI 10.1007/s10441-021-09408-0

Publikacje 2020 rok
Bukaciński D., Bukacińska M., Buczyński A. 2020. Offspring Sex Ratio in the First and Replacement Clutches of the Mew Gulls (Larus canus): Breeding Tactics in the Riverine Population of a Sexually Size-dimorphic Bird. Waterbirds 43 (2): 174-185

Bukaciński D., Bukacińska M., Chylarecki P. 2020. Effect of food availability on offspring sex ratios in replacement clutches of Mew Gulls (Larus canus) and Black-headed Gulls (Chroicocephalus ridibundus) in the highly unstable environment of the Vistula River. Journal of Ornithology 161:829-847.

Bukaciński D., Bukacińska M., Buczyński A. 2020. Wetland birds of middle Vistula River during breeding season: the impact of human activities on the distribution, abundance and richness of species. Studia Ecologiae et Bioethicae 18: 335-348.

Bukaciński D., Bukacińska M., Mastalerz E. 2020: The human pressure on the middle Vistula River wildlife: the number and distribution of people and their activity on the river during the breeding season of birds. Studia Ecologiae et Bioethicae 18: 379-399.

Olejniczak I., Boniecki P., Uchmański J. 2020. The effect of the degree of isolation of alder tussocks on the activity and diversity of epigeic invertebrates. Studia Ecologiae et Bioethicae 18, 5: 517 – 525.

Uchmański J. 2020. On algorithmic essence of biology. Computer Research and Modeling 12, 3: 641–652.

Uchmański J. 2020. Ecology through the eyes of non-ecologists. Studia Ecologiae et Bioethicae 18, 5: 259-270.

Publikacje 2019 rok

Sandner J., 2019, Wybrane problemy w procesie projektowania strategii zrównoważonego rozwoju gmin, Studia Ecologiae et Bioethicae, 17, 3: 53-62.

Uchmański J. 2019a. Cyclic outbreaks of forest insects: a two-dimensional individual-based model. Theoretical Population Biology 128: 1-18.

Uvarov A. V., Ilieva-Makulec K., Karaban K., Yakovenko N. S., Uchmański J. 2019. Effects of intra- and interspecific interactions in earthworm assemblages: a comparative study. Biology Bulletin 46, 5: 475–482.

Уваров A. B., Илиева-Макулец K., Карабан K., Яковенко H. C., Ухманьский Я. 2019. Cравнительное исследование влияния внутри- и межвидовых взаимодействий в группировках дождевых червей. Известия РАН. Cерия Биологическая, 5: 505–513.

Zieliński Piotr, Tomasz Iciek, Monika Zielińska, Jakub Szymczak, Maciej Gajewski, Dariusz Bukaciński, Monika Bukacińska, Jacek Betleja, Łukasz Bednarz, Adam Loręcki, Paweł Kołodziejczyk, Łukasz Ławicki 2019. Identification of hybrids Mediterranean x Black-headed Gull in Poland. Dutch Birding 41: 318-330.

Koordynator stacji – mgr A. Buczyński

Do końca 2019 roku stacja terenowa mieściła się w budynku byłej szkoły we wsi Kobylnica. W styczniu 2020 r. została przeniesiona do większego budynku w sąsiedniej wsi Wróble-Wargocin (gmina Maciejowice, powiat garwoliński). Od samego początku swojego istnienia (tj. od 1988 roku) najpierw jako baza terenowa Instytutu Ekologii PAN, później Centrum Badań Ekologicznych PAN, a obecnie Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego (od 2014 roku) umożliwiała ona prowadzenie badań naukowych i ochrony ptaków wysp środkowej Wisły. Od wielu lat studenci zbierają tutaj materiały do prac licencjackich i magisterskich, prowadzone są zajęcia dydaktyczne dla studentów Ochrony Środowiska, dla Studiów Podyplomowych oraz edukacyjne dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych.

Położenie

Wróble-Wargocin to wieś położona ok. 90km od Warszawy na południe, tuż nad Wisłą, na jej prawym brzegu. Rzeka Wisła w tym miejscu objęta jest ochroną w ramach programu Natura 2000 jako Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Środkowej Wisły” PLB140004, który obejmuje koryto rzeki między Puławami a Płockiem. Miejsce to cechuje niezwykła bioróżnorodność. Dzięki roztokowemu  charakterowi w korycie rzeki spotykamy wyspy o różnym stopniu sukcesji roślinnej, od piaszczystych ławic po porośnięte kilkudziesięcioletnimi drzewami. Znajduje tu schronienie i możliwość rozrodu wiele rzadkich gatunków ptaków, w tym również zagrożonych wyginięciem i/lub wymienionych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt.

Badania naukowe

Dolina środkowej Wisły jest środowiskiem niezwykle dynamicznym i wrażliwym na ingerencję ludzi. Na tym unikalnym przyrodniczo terenie, nieprzerwanie od ponad 30 lat prowadzone są badania naukowe. Tematyka dotychczasowych badań skupiała się głównie wokół zagadnień ekologii populacyjnej i behawioralnej mew i rybitw.

Przykładowe publikacje:

Bukaciński D., Bukacińska M., Chylarecki P. 2020. Effect of food availability on offspring sex ratios in replacement clutches of Mew Gulls (Larus canus) and Black-headed Gulls (Chroicocephalus idibundus) in a highly unstable environment of the Vistula River. Journal of Ornithology 161 (in press.).

Neubauer G., Zagalska-Neubauer M., Gwiazda R., Faber M., Bukaciński D., Betleja J., Chylarecki P. 2006. Breeding large gulls in Poland: distribution, numbers, trends and hybridisation. Vogelwelt – Beitrage zur Vogelkunde 127: 11-22.

Bukaciński D., Bukacińska M., Lubjuhn T. 2000. Adoption of chicks and the level of relatedness in Common Gull, Larus canus colonies: DNA fingerprinting analyses. Animal Behaviour 59: 289-299.

Bukacińska M., Bukaciński D., Epplen J.T., Sauer K.P., Lubjuhn T. 1998. Low frequency of extra-pair paternity in Common Gulls (Larus canus) as revealed by DNA fingerprinting. Journal of Ornithology 139: 413-420.

Bukacińska M., D. Bukaciński. 1993. The effect of habitat structure and nest density on territory size and territorial behaviour in the black-headed gull (Larus ridibundus). Ethology 94: 306-316.

Ochrona przyrody

Regulacja rzek likwidująca bezpowrotnie siedliska gniazdowania, ocieplenie klimatu  większające dynamikę gwałtownych przyborów wody i susz, w połączeniu ze stale nasilającym się drapieżnictwem lisa i norki amerykańskiej i presją turystyczną człowieka powodują znaczące straty w  lęgach ptaków gniazdujących na wyspach, szczególnie zaś gatunków gniazdujących na ziemi takich jak mewy, rybitwy i sieweczki. Dlatego niezbędne są na tym terenie szeroko zakrojone działania polegające na aktywnej ochronie. Przykładem może być realizowany w latach 2011-2016 projekt „Czynna ochrona zagrożonych gatunków awifauny wysp na obszarze OSOP Dolina Środkowej Wisły: kontynuacja” współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko (POiŚ) POIS.05.01.00-00-325/10.00, dofinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W ramach tych działań staraliśmy się określić czynniki, które w kluczowy sposób ograniczają liczebność awifauny wysp oraz wypracować efektywne, często autorskie formyczynnej ochrony lęgów.

Przykładowe publikacje

Bukaciński D., Bukacińska M. 2015.Key Species of Waders on the Middle Vistula River: biology,ecology, conservation and occurrence. Monographs. STOP, Warsaw, 128 s. Bukaciński D. 2015. Strategia czynnej ochrony zagrożonej awifauny wysp środkowej Wisły: podręcznik najlepszych praktyk. OTOP, Marki, 57 ss.

Bukaciński D., Bukacińska M., Mastalerz E. 2015. Presja człowieka na przyrodę środkowej Wisły: liczba i rozmieszczenie ludzi oraz formy ich aktywności na rzece w okresie rozrodu ptaków. Studia Ecologiae et Bioethicae 13 (4): 143-177.

Bukaciński D., Bukacińska M., Buczyński A. 2013. The impact of hydrotechnical facilities on Island avifauna: a case study of the middle Vistula River. Studia Ecologiae et Bioethicae 11: 93-109.

Edukacja

Stacja umożliwia prowadzenie zajęć terenowych w ramach studiów uniwersyteckich, a także programów dydaktycznych skierowanych dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Nasi słuchacze mają możliwość nauczenia się rozpoznawania występujących gatunków ptaków w dolinie środkowej Wisły oraz uczestniczenia w czynnej ochronie i badaniach prowadzonych w  populacjach mew i rybitw. Wierzymy, że działania edukacyjne dostosowane dla różnych grup  wiekowych młodzieży przyniosą efekt w postaci wzrostu świadomości ekologicznej i szacunku dla otaczającej nas przyrody. Wszystkich, którzy chcieliby dowiedzieć się więcej o przyrodzie ożywionej i nieożywionej doliny Wisły zapraszamy do poniższej lektury oraz na nasze zajęcia dydaktyczne, które prowadzimy na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej UKSW, kierunek Ochrona Środowiska  Angiel J., Bukaciński D. 2015. Oblicza Wisły. Przewodnik warszawski dla tropicieli przyrody. STOP, Warszawa, 174 s.

Przykładowe zajęcia dla studentów Ochrony Środowiska

• Badania ekologii i behawioru ptaków w celu ochrony gatunkowej – metody terenowe
• Aktywna ochrona gatunkowa
• Metody dokumentowania działań ochronnych i badan naukowych: wykorzystanie GPS i oprogramowania GIS w praktyce

Przykładowe warsztaty dla młodzieży szkolnej

• Formy ochrony ptaków gniazdujących na ziemi
• Życie mew i rybitw – jak prowadzić i dokumentować badania ptaków

Adres

Stacja Terenowa Instytutu Nauk Biologicznych
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Wróble-Wargocin 6
08-480 Maciejowice

Kontakt

dr Dariusz Bukaciński, d.bukacinski@uksw.edu.pl
mgr Arkadiusz Buczyński, a.buczynski@uksw.edu.pl