Struktura

Pracowniczki zakładu
dr Justyna Marchewka-Długońska
dr Joanna Nieczuja-Dwojacka
dr Magdalena Kobus

mgr Veronica Bogdanovich – doktorantka

dr hab. Alicja Budnik, prof. emerytowana

Tematyka badawcza zakładu

Działalność naukowa Zakładu Biologii Człowieka koncentruje się na trzech głównych kierunkach badawczych: biodemografii i mikroewolucji człowieka, osteologii oraz szeroko pojętej ontogenezy.

Badania biodemograficzne (w tym paleodemograficzne) i mikroewolucyjne skupiają się na rekonstrukcji i ocenie natężenia i uwarunkowań umieralności, przeżywalności i stanu zdrowia grup ludności z różnych warunków ekologicznych i społeczno-ekonomicznych, zarówno z populacji historycznych, jak i współczesnych. Istotnym elementem tej części aktywności naukowej Zakładu jest także analiza systemów kojarzeń małżeńskich, płodności i struktury rodziny oraz ocena stanu puli genów w oparciu o dane demograficzne.

Badania osteologiczne nakierowane są z kolei na rekonstrukcję osteobiografii zmarłych, ocenę warunków i jakości życia, rekonstrukcję budowy ciała i jej zależności od zmian warunków bytowania. Nieodłącznym elementem tego rodzaju badań jest ocena stanu zdrowia zmarłych i diagnostyka paleopatologiczna, a także ocena zmienności morfologicznej struktur anatomicznych u Homo sapiens i innych naczelnych.

Celem badań z zakresu ontogenezy jest określenie zależności pomiędzy budową i proporcjami ciała oraz funkcjami fizjologicznymi i psychomotorycznymi a szeroko rozumianymi czynnikami środowiskowymi. Badania obejmują analizę wpływu czynników matczynych i środowiskowych na stan biologiczny noworodków; czynników wpływających na wiek dojrzewania oraz procesy starzenia.

Współpraca międzynarodowa i krajowa

Department of Anthropology, Masaryk University in Brno, Faculty of Member, National Universidad de San Marcos, Lima (Peru); Archaeology and Museology Department, University „1 Decembrie 1918” Alba Iulia (Rumunia); Biological Anthropology and Comparative Anatomy Unit, The University of Adelaide, Adelaide (Australia); Institute for Evolutionary Medicine, University of Zurich, Zurich (Szwajcaria); Department of Biology, University of Firenze, Firenze (Włochy); College of Human Ecology, University of the Philippines Los Banos (Filipiny); Muzeum Archeologiczne w Gdańsku; Instytut Archeologii i Etnografii, Polska Akademia Nauk w Warszawie; Zakład Archeologii Nowego Świata, UJ w Krakowie, Zakład Antropologii, UJ w Krakowie; Zakład Fizyki Medycznej, Instytut Fizyki im. Mariana Smoluchowskiego, UJ w Krakowie; Instytut Matki i Dziecka w Warszawie Katedra Antropologii, UŁ, Łódź Zakład Antropologii, Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda, Wrocław

Publikacje pracowników zakładu 

• Marchewka J., Woźniak K., Majchrzak Ł., Borowska B., Guillien P., Escobar C., Michalski M., Duda J., Mielech J., Tomporowska Z., Długoński A. 2024. CT-Analysis and Facial Reconstruction of Children Mummy from Cerro La Horca (Barranca District, Peru). Glob J Arch & Anthropol. 2024; 14(1): 555877. DOI:10.19080/GJAA.2024.14.555877
• Borowska B., Marchewka-Długońska J., Dzieńkowski T., Wołoszyn M., Budnik A., Leszczyński B., Wróbel A., Mrożek K., Bartecki B., Hrychała A., Bruzda-Zwiech A. 2024. Primary double teeth in archeological medieval material from the area of Poland: A report on two cases. International Journal of Osteoarchaeology, 2024:34 (2). DOI: https://doi.org/10.1002/oa.3287
• Mrożek K., Marchewka J., Borowska B., Budnik A., Leszczyński B., Wróbel A., Wronka I. 2024. Morphology and morphometry of frontal sinuses as a tool in sex determination based on 17th–18th century skulls from Poland. Anthropological Review, 2024. 87(2), 63–84. https://doi.org/10.18778/1898-6773.87.2.03
• Nieczuja-Dwojacka J., Marchewka-Długońska J., Budnik A., Wojtowicz P., Giemza B., Skrzypczyk B., Zvarikc A. 2024. Factors influencing sex ratio at birth in Krosno, Poland. Sci Rep 14, 98 (2024). https://doi.org/10.1038/s41598-023-50555-w.
• Mrożek K., Marchewka J., Borowska B., Budnik A.2023. Prevalence and distribution of ossification of the ligamenta flava in a 16th–18th century skeletal population sample from Poland. International Journal of Paleopathology, 42. https://doi.org/10.1016/j.ijpp.2023.06.001.
• Nieczuja-Dwojacka J., Marchewka J., Siniarska A., Budnik A., Popielarz K., Tabak I., 2023, Influence of body build on hand grip strength, simple reaction time and strength of the abdominal muscles in prepubertal children, Anthropologischer Anzeiger, 80(2): 151–158
• Mrożek K., Marchewka J., Leszczyński B. 2023. A morphological study and the variability in the number of infraorbital foramina in the African green monkey (Grivet) (’Chlorocebus aethiops’) using microcomputed tomography . Journal of Morphology 284 (8). DOI:10.1002/jmor.21607
• Nieczuja-Dwojacka J.; Borowska B.; Budnik B.; Marchewka-Długońska J.; Tabak I.; Popielarz K., 2023, The Influence of Socioeconomic Factors on the Body Characteristics, Proportion, and Health Behavior of Children Aged 6–12 Years, International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(4), 3303
• Nieczuja-Dwojacka J., Borowska B., Marchewka-Długońska J., Budnik A. 2023. Differences in lifestyle between students of medical and biological fields of study in Poland. Anthropological Review, 2023, vol. 85 (2022), nr 4, s.123-134. DOI:10.18778/1898-6773.85.4.08
• Nieczuja-Dwojacka J., Borowska B., Marchewka-Długońska J, Budnik A., Dąbrowski P., Kurc-Darak B., Grzelak J., 2023, Differences in lifestyle between students of medical and biological fields of study in Poland, Anthropological Review, 2023, 85(4): 123-134
• Siniarska A., Nieczuja-Dwojacka J., Grochowska M., Kozieł S., 2021, Body structure, muscular strength and living conditions of primary school children in Warsaw, Journal of Biosocial Science, 1-10
• Marchewka J., Mrożek K., Leszczyński B., Wróbel A., Głąb H., 2020. Variability in the number of infraorbital foramina in rhesus macaques (Macaca mulatta) and cynomolgus macaques (Macaca fascicularis). The Anatomical Record: DOI: 10.1002/ar.24478.
• Nieczuja-Dwojacka J., Klemarczyk W., Siniarska A., Kozieł S., Szysz T., 2020. Socio-economic determinants of the somatic development and reaction time of vegetarian and non-vegetarian children. Anthropologischer Anzeiger 77(2): 137–146.
• Siniarska A., Nieczuja-Dwojacka J., Grochowska M., Kozieł S., 2020. Body structure, muscular strength and living conditions 2 of primary school children in Warsaw. Journal of Biosocial Science 1-10. DOI: 10.1017/S0021932020000061.

Kierownik Zakładu –  Prof. dr hab. Justyna Nowakowska

Pracownicy zakładu
dr Monika Fajfer
dr Anna Linkiewicz
dr Paweł Rusin

Działalność naukowa Zakładu Biologii Molekularnej i Genetyki obejmuje badania molekularne człowieka, zwierząt i roślin, które prowadzone są w dwóch laboratoriach:

1) Laboratorium Biologii Molekularnej Zwierząt

Badania molekularne nad zwierzętami koncentrują się na zrozumieniu procesów komórkowych, które są kluczowe dla rozwoju nowotworów oraz poznania reakcji organizmu na czynniki środowiskowe. Prace badawcze skupiają się przede wszystkim na analizie molekularnych mechanizmów apoptozy i proliferacji, szczególnie w kontekście rozwoju nowotworów płaskonabłonkowych. Ponadto analizowane są procesy naprawy DNA, niezbędne do utrzymania stabilności genomu oraz zmiany w ekspresji genów pod wpływem czynników środowiskowych.

Równocześnie, prowadzone są badania dotyczące ekologii i biologii roztoczy z rodziny Pterygosomatidae, które są pasożytami gadów. Badania koncentrują się na ich systematyce, taksonomii oraz koewolucji z gospodarzami, z wykorzystaniem metod morfologicznych i molekularnych, co pozwala na lepsze zrozumienie dynamiki interakcji pasożyt-żywiciel.

 2) Laboratorium Biologii Molekularnej Roślin

W dziedzinie biotechnologii roślin, prowadzone są prace nad udoskonalaniem cech hodowlanych roślin, m.in. za pomocą nowoczesnych technik takich, jak edytowanie genomu przy użyciu techniki CRISPR/Cas9 oraz monitorowanie ekspresji genów w czasie rzeczywistym (real-time PCR). Dodatkowo, stosowane są techniki indukowania kierunkowych mutacji w genomie zbóż przy użyciu miejscowo-specyficznych nukleaz CRISPR/Cas9, w celu uzyskania roślin o wyższej tolerancji na porastanie.

Badania molekularnego podłoża adaptacji gatunków roślin uprawnych i leśnych do zmiennych warunków klimatu i środowiska, koncentrują się na analizie relatywnej ekspresji wybranych genów w odpowiedzi na stres zewnętrzny powodowany zarówno przez czynniki biotyczne (tj. patogeny roślin), jak i abiotyczne (susza, zalanie, czy zasolenie).

Badania z zakresu botaniki sądowej drzew obejmują monitoring nielegalnego handlu drewnem między krajami pozaeuropejskimi i Europą wg rekomendacji Unii Europejskiej (FLEGT i LULUCF).

W ramach genetyki konserwatorskiej, identyfikowane są genotypy drzew leśnych w celu ochrony cennych zbiorowisk leśnych. Dodatkowo, analiza polimorfizmu puli genowej drzew na poziomie markerów DNA jądrowego i organellowego, jest korelowana z filogenetycznymi powiązaniami populacji w aspekcie migracji polodowcowej gatunków z refugiów do Polski.

Współpraca międzynarodowa i krajowa

National Natural History Collections of the Hebrew University of Jerusalem, Israel; Hungarian Natural History Museum, Budapest, Hungary; Natural History Museum, London, the United Kingdom; National Museum, Prague, Czech Republic; Zoological Museum, University of Copenhagen, Copenhagen, Denmark; Bavarian State Collection of Zoology, Munich, Germany; University of Aveiro, Department of Biology, Aveiro, Portugal; Environmental Sciences, University of Guelph, Guelph, Ontario, Canada; Mendel University in Brno, Czech Republic; University of Neuchâtel, Neuchâtel, Switzerland; University of Valladolid, Palencia, Spain; Ukrainian Research Institute of Forestry and Forest Melioration, Kharkiv, Ukraine; Swedish University of Agricultural Sciences w Uppsala (Sweden).

Wydział Biologii, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu; Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie; Wydział Biologii, Zakład Fizjologii Roślin, Instytut Biologii, Instytut Inżynierii Środowiska, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie; Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie; Instytut Aklimatyzacji i Hodowli Roślin w Radzikowie; Zakład Ochrony, Zakład Genetyki Drzew Leśnych, Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie-Starym; Instytut Nauk Leśnych, Politechnika Białostocka.

Wybrane publikacje naukowe pracowników zakładu 

• Skoracki M., Fajfer M., 2024, The Ecology, Evolution, Systematics and Behaviour of Mites, MDPI: Basel, pp. 454.
• Fajfer M., Skoracki M., 2023, Life Stages and Phylogenetic Position of the New Scale-Mite of the Genus Neopterygosoma (Acariformes: Pterygosomatidae) from Robert’s Tree Iguana, Animals, 13(17): 2809.
• Cardi T., Murovec J., Bakhsh A., Boniecka J., Bruegmann T., Bull S., Eeckhaut T., Fladung M., Galovic V., Linkiewicz A., /…/ Nowakowska J., /…/ Hensel G., Van Laere K., 2023, CRISPR/Cas-mediated plant genome editing: outstanding challenges a decade after implementation, Trends in Plant Science, 28(10): 1144-1165.
• Marozau, Kotszan U., Nowakowska J., Berezovska D., Moser K.W., Hsiang T., Oszako T., 2022, The influence of the genetic factor and spatial structure on the growth of European silver fir (Abies alba Mill.) of autochthonous origin in a forest plantation in the Białowieża Forest, Forests, 13: 831.
• Maculewicz E., Mastalerz A., Antkowiak B., Antkowiak O., Garbacz A., Szarska E., Rusin P., /…/ Cięszczyk P., 2022, The effect of IL10 gene polymorphism on obesity parameters in highly physically active young men, Biology of Sport, 39(4): 1117.
• Fajfer M., Karanth P., 2022, New Morphological and Molecular Data Reveal an Underestimation of Species Diversity of Mites of the Genus Geckobia (Acariformes: Pterygosomatidae) in India, Diversity, 14: 1064.
• Tomczyk J., Rusin P., Zalewska M., 2021, Prevalence of dental caries in the Late Neolithic and Early Bronze Age populations from Żerniki Górne (Poland), Anthropological Review, 84(2): 201-211.
• Bilska-Kos A., Pietrusińska A., Suski S., Niedziela A., Linkiewicz A.M., Majtkowski W., Żurek G., Zebrowski J., 2022, Cell Wall Properties Determine Genotype-Specific Response to Cold in Miscanthus × giganteus Plants, Cells, 11(3): 547.
• Michalski K., Hertig C., Mańkowski D.R., Kumlehn J., Zimny J., Linkiewicz A.M., 2021, Functional Validation of cas9/GuideRNA Constructs for Site-Directed Mutagenesis of Triticale ABA8′OH1 loci, J. Mol. Sci., 22: 7038.
• Oszako T., Voitka D., Stocki M., Stocka N., Nowakowska J.A, Linkiewicz A., Hsiang T., Berezovska D., Malewski T., 2021, Trichoderma asperellum efficiently protects Quercus robur leaves against Erysiphe alphitoides, European Journal of Plant Pathology, 159: 295-308.

Kierownik Zakładu – dr inż. Piotr Kiełtyk

Pracownicy zakładu

dr Grzegorz Łazarski

dr Piotr Mędrzycki

dr Elżbieta Popowska-Nowak

dr hab. Marek Kloss, profesor emerytowany

Tematyka badawcza zakładu

Badania prowadzone w zakładzie dotyczą systematyki i ekologii roślin, fitogeografii, ekologii zbiorowisk roślinnych, wpływu inwazji roślinnych na fitocenozy, paleobotaniki i ekologii ekosystemów bagiennych, ekologii miasta oraz różnorodności i funkcjonowania grzybów owadobójczych.

Główne tematy badań

• ekologia i zróżnicowanie roślin wysokogórskich (PK)
• zmiany w morfologii i alokacji biomasy w organach roślin naczyniowych wzdłuż gradientu wzniesienia n.p.m. w górach (PK)
• ekologia, rozmieszczenie i zmienność morfologiczna i genetyczna zagrożonych gatunków roślin (m.in. gatunki z rodzaju Pulsatilla, Rosa gallica) (GŁ)
• zróżnicowanie, ekologia i ochrona półnaturalnych ciepłolubnych zbiorowisk roślinnych (GŁ)
• gatunki inwazyjne we florze Polski (GŁ)
• wpływ inwazyjnych gatunków roślin na różnorodność i strukturę zbiorowisk roślinnych (PK)
• zróżnicowanie, dynamika i monitoring współczesnych fitocenoz torfotwórczych (MK)
• stratygrafia torfowisk (budowa geologiczna) i rekonstrukcja subfosylnych zbiorowisk roślinnych i ich sukcesji (MK)
• powstawanie mechanizmów obronnych u grzybów owadobójczych występujących w środowisku zanieczyszczonym metalami ciężkimi (EP-N)
• wpływ fermentacji metanowej i dezintegracji enzymatycznej na liczebność bakterii chorobotwórczych w cieczach nadoosadowych oraz możliwości zastosowania ich w rolnictwie (EP-N)

Współpraca międzynarodowa i krajowa

• Faculty of Science, Palacký University Olomouc, Czechy
• Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękocin Stary
• Instytut Biologii, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
• Instytut Botaniki, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
• Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk w Krakowie
• Instytut Ekologii i Ochrony Środowiska, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, UŁ
• Samodzielny Zakład Botaniki Leśnej, Instytut Nauk Leśnych, SGGW

Wybrane publikacje z lat 2020-2024

• Kiełtyk P. 2024. Elevational variation in morphology and biomass allocation in carpathian snowbell Soldanella carpatica (Primulaceae). PeerJ 12:e17500. http://doi.org/10.7717/peerj.17500
• Kucharski L., Kloss M., Sienkiewicz J. 2024. Szata roślinna źródlisk Drawieńskiego Parku Narodowego. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 43(1): 21-36.
• Nowakowska J., Dang M., Kiełtyk P., Niemczyk M., Malewski T., Szulc W., Rutkowska B., Borowik P., Oszako T. 2024. Silicon modifies photosynthesis efficiency and hsp gene expression in European Beech (Fagus sylvatica) seedlings exposed to drought stress. Genes 15(9):1233. https://doi.org/10.3390/genes15091233
• Łazarski G., Pliszko A. 2023. First record of Koenigia divaricata (L.) T.M.Schust. & Reveal (Polygonaceae) in Poland. BioInvasions Records 12(4): 909–917. https://doi.org/10.3391/bir.2023.12.4.04
• Łazarski G. 2023. Wzgórza Chęcińskie. W: A. Obidziński (red.). Śladami Mistrzów. Miejsca fascynacji prekursorów polskiej geobotaniki. Polskie Towarzystwo Botaniczne i Wydawnictwo SGGW, Warszawa: 485–492. ISBN: 978-83-963503-2-9 i 978-83-8237-172-7
• Ilnicki P., Glina B., Jermaczek A., Kiryluk A., Kloss M., Kucharski L., Lamentowicz M., Łachacz A., Oleszczuk R., Szajdak L.W., Tomaszewska K., Urban D., Wołejko L., Zając E. 2022. Veröffentlichungen polnischer Wissenschaftler zum Thema „Moor und Torf“ aus den Jahren 2010 bis 2020, sowie Moorbücher aus den Jahren 2000 bis 2020 (Publications from Polish scientists on “peatland and peat” from 2010 until 2020 and books from 2000 until 2020). TELMA 52: 247-276.
• Łazarski G. 2022. New easternmost locality of Phelipanche bohemica in South Poland. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 91: 9130. https://doi.org/10.5586/asbp.9130
• Łazarski G., Pliszko A. 2022. First spontaneous occurrence of Centaurea macrocephala (Asteraceae) in Poland. BioInvasions Records 11(2): 330-337. https://doi.org/10.3391/bir.2022.11.2.04
• Kiełtyk P. 2021. Intraspecific morphological variation of Bellidiastrum michelii (Asteraceae) along a 1,155 m elevation gradient in the Tatra Mountains. PeerJ 9 e11286. https://doi.org/10.7717/peerj.11286
• Kiełtyk P. 2021. Patterns of floral allocation along an elevation gradient: variation in Senecio subalpinus growing in the Tatra Mountains. Alpine Botany 131: 117–124. https://doi.org/10.1007/s00035-021-00247-w
• Kloss M. 2021. Postglacjalna sukcesja roślinności na mszarnym torfowisku „Toporowy Staw Wyżni” w Tatrach. [W:] Chrobak A., Rączkowska Z., Szwagrzyk J., Zwijacz-Kozica T. (red.) Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a człowiek. Zmiany w Tatrach – zagrożenia istniejące i potencjalne. Wydawnictwa Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków: 291-306.
• Okupny D., Borówka R.K., Forysiak J., Twardy J., Kloss M., Żurek S. 2021. The relationship between the chemical composition and lithology of Late Glacial and Holocene biogenic deposits of the Żabieniec mire (Central Poland). Geological Quarterly 65(1). https://doi.org/10.7306/gq.1579
• Podgórska M., Łazarski G. 2021. Impact of secondary succession in the xerothermic grassland on the population of the Eastern Pasque Flower (Pulsatilla patens) – preliminary studies. Sustainability 13: 12575. https://doi.org/https://doi.org/10.3390/su132212575
• Wartalska P., Oszako T., Bakier S., Belbahri L., Malewski T., Hsian T., Popowska- Nowak E., Nowakowska J. 2021. Dothistroma septosporum not detected in Pinus sylvestris seed trees from investigated stands in southern Poland – Forests, 12 (10): 1323. https://doi.org/10.3390/f12101323
• Łazarski G. 2020. Expansion of cold-adapted orchid Goodyera repens (Orchidaceae) in times of global warming – report from southern Poland. Polish Journal of Ecology 68(4): 313–322. https://doi.org/10.3161/15052249PJE2020.68.4.004
• Musiał K., Pagitz K., Gudžinskas Z., Łazarski G., Pliszko A. 2020. Chromosome numbers in hybrids between invasive and native Solidago (Asteraceae) species in Europe. Phytotaxa 471(3): 267–275. https://doi.org/10.11646/phytotaxa.471.3.8

Kierownik Zakładu – dr hab. Piotr Ceryngier, prof. uczelni

Pracownicy zakładu
prof. dr hab. Krzysztof Turlejski
dr hab. Anita Kaliszewicz, prof. uczelni
dr hab. Piotr Matyjasiak, prof. uczelni
dr hab. Jerzy Romanowski, prof. uczelni
dr Maciej Fuszara
mgr Michał Winczek

Tematyka badawcza zakładu

Zakład Zoologii i Ekologii Zwierząt zrzesza specjalistów zajmujących się różnymi grupami zwierząt (kręgowych i bezkręgowych, lądowych, morskich i słodkowodnych) i różnymi poziomami ich organizacji (od poziomu komórek, tkanek i narządów poprzez osobniki i populacje do układów wielogatunkowych). Część pracowników zajmuje się ponadto inwentaryzacją i monitoringiem wybranych taksonów oraz problemem mikroplastiku w środowisku.

Aktualne zainteresowania badawcze pracowników zakładu:
Struktura i funkcjonowanie układu nerwowego: funkcje nowych neuronów w mózgu dorosłych ssaków (KT), budowa mózgu ryjówek (KT)
Ekologia ewolucyjna i populacyjna: strategie życiowe słodkowodnych i morskich bezkręgowców (AK), adaptacje ptaków do dalekich sezonowych wędrówek (PM), komunikowanie się zwierząt w czasie rywalizacji o partnera lub zasoby (PM), funkcjonowanie populacji ptaków w środowisku przekształconym przez człowieka (PM), ekologia behawioralna ptaków i ssaków (m.in. badania zdolności poznawczych, neofobii, oceny ryzyka, komunikacji, konkurencji międzygatunkowej) (MF), zachowania terytorialne ryjówek (KT), wpływ diety na wzrost i reprodukcję bezkręgowców wodnych (AK), procesy przystosowawcze parazytoidów i pasożytów do eksploatacji nowych gatunków żywicielskich (PC)
Bioróżnorodność, faunistyka, zoogeografia: różnorodność biologiczna dolin rzecznych (JR), zmiany zasięgu występowania ryjówek w Polsce i na Kaukazie (KT), biedronkowate (Coccinellidae) zachodniej Palearktyki (PC, JR), endemiczne i obce gatunki biedronek na wyspach północnego Atlantyku (JR, PC), parazytoidy, pasożyty i patogeny biedronkowatych (PC, JR)
Inwentaryzacje, monitoring: monitoring wydry i bobra (JR, MW), monitoring nietoperzy na Mazowszu i Pojezierzu Mazurskim (MF), rodzime i inwazyjne małże słodkowodne w Polsce (MW), inwazyjne skorupiaki (AK)
Mikroplastik w środowisku: zanieczyszczenie środowiska mikroplastikiem, wpływ mikroplastiku na przeżywalność i funkcjonowanie organizmów (AK, MW)

Współpraca międzynarodowa i krajowa

Departamento de Zoología, Facultad de Biología, Sevilla, Hiszpania (PM)
Dipartimento di Scienze e Politiche Ambientali, Università degli Studi di Milano, Mediolan, Włochy (PM)
Ecologie Systématique Evolution, Université Paris-Sud, CNRS, Orsay, Francja (PM)
El Colegio de la Frontera Sur (ECOSUR) Meksyk (JR)
Faculty of Science, University of South Bohemia, Czeskie Budziejowice, Czechy (PC)
Institute of Biology, Freie Universität Berlin, Niemcy (JR)
Instytut Biologii Morza w Murmańsku, Rosyjska Akademia Nauk (AK) – współpraca zawieszona z powodu wojny w Ukrainie
Instytut Ekologii i Ewolucji im. A. N. Siewiercowa w Moskwie (KT) – współpraca zawieszona z powodu wojny w Ukrainie
Israeli Bird Ringing Center (IBRC), Israel Ornithological Center, Tel-Aviv, Izrael (PM)
Research Group Mycology, Department of Biology, Ghent University, Ghent, Belgium (JR, PC)
School of Biological Sciences, Seoul National University, Seoul, Korea Południowa (PM, MF)
Wydział Biologii Uniwersytetu w Erywaniu, Armenia (KT, JR, PC)
Zoological Research Museum Alexander Koenig, Bonn, Niemcy (PC, JR)
Instytut Badań Materiałowych i Inżynierii Kwantowej, Wydział Inżynierii Materiałowej i Fizyki Technicznej, Politechnika Poznańska, Poznań (AK, MW)
Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie (KT)
Instytut Biologii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie (JR)
Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie (JR, MF, PC)
Wydział Biologii Uniwersytetu A. Mickiewicza w Poznaniu (JR, KT)
Wydział Biologii Uniwersytetu Szczecińskiego (JR)
Wydział Biologii, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław (PM)

Wybrane publikacje z lat 2020-2024

• Bartkowska K., Tepper B., Turlejski K., Djavadian R., 2022, Postnatal and adult neurogenesis in mammals, including marsupials, Cells, 11(17), 2735.
• Ceryngier P., Franz K.W., Romanowski J., 2023, Distribution, host range and host preferences of Dinocampus coccinellae (Hymenoptera: Braconidae): a worldwide database. European Journal of Entomology 120: 26–34.
• Ceryngier P., Romanowski J., Van Caenegem W., Haelewaters D., 2024, Parasitism of ladybirds by Hesperomyces in the Canary Islands, Arthropod-Plant Interactions, 18: 651–664.
• Gottfried I., Gottfried T., Lesiński G., Hebda G., Ignaczak M., Wojtaszyn G., Jurczyszyn M., Fuszara M., Fuszara E., Grzywiński W., Błachowski G., Hejduk J., Jaros R., Kowalski M., 2020, Long-term changes in winter abundance of the barbastelle Barbastella barbastellus in Poland and the climate change – Are current monitoring schemes still reliable for cryophilic bat species?, PLoS ONE, 15(2), e0227912.
• Kaliszewicz A., Karaban K., Sierakowski M., Maciaszek R., Kur M., Pyffel Z., Wolny L., Chmiel K., Łuciuk P., Rusin P., Kowalczyk K., 2022, Effect of dietary supplementation with fatty acids on growth, survival, and fatty acid patterns in Procambarus clarkii and Procambarus virginalis: the first comparison of two invasive crayfish species, European Zoological Journal 89(1): 123–134.
• Kaliszewicz A., Panteleeva N., Karaban K., Runka T., Winczek M., Beck E., Poniatowska A., Olejniczak I., Boniecki P., Golovanova E.V., Romanowski J., 2023, First evidence of microplastic occurrence in the marine and freshwater environments in a remote polar region of the Kola Peninsula and a correlation with human presence, Biology 12(2), 259.
• Lombardo G., Rambaldi Migliore N., Colombo G., Capodiferro M.R., Formenti G., Caprioli M., Moroni E., Caporali L., Lancioni H., Secomandi S., Gallo G.R., Costanzo A., Romano A., Garofalo M., Cereda C., Carelli V., Gillespie L., Liu Y., Kiat Y., Marzal A., López-Calderón C., Balbontín J., Mousseau T.A., Matyjasiak P., Møller A.P., Semino O., Ambrosini R., Bonisoli Alquati A., Rubolini D., Ferretti L., Achilli A., Gianfranceschi L., Olivieri A., Torroni A., 2022, The Mitogenome Relationships and Phylogeography of Barn Swallows (Hirundo rustica), Molecular Biology and Evolution 39(6), msac113.
• Matyjasiak P., López-Calderón C., Ambrosini R., Balbontín J., Costanzo A., Kiat Y., Romano A., Rubolini D., 2023, Wing morphology covaries with migration distance in a highly aerial insectivorous songbird, Current Zoology 69(3): 255–263.
• Romanowski J., Ceryngier P., Vĕtrovec J., Zmuda C., Szawaryn K., 2024, Diversity of ladybird beetles (Coleoptera: Coccinellidae) in Tenerife and La Gomera (Canary Islands): The role of size and other island characteristics, Insects, 15, 596, 19 pp.
• Tepper B., Koguc-Sobolewska P., Jaslan K., Turlejski K., Bartkowska K., 2021, Impaired olfactory neurogenesis affects the performance of olfactory-guided behavior in aged female opossums, Scientific Reports, 11(1), 4418.

Kierownik Zakładu – dr hab. K. Ilieva-Makulec, prof. uczelni

Pracownicy zakładu
dr Anna Augustyniuk-Kram
dr Izabella Olejniczak
dr Zbigniew Wyżewski
mgr Paweł Boniecki
mgr Kamil Karaban

Tematyka badawcza zakładu

Tematyka badawcza Zakładu Ekologii i Ochrony Gleby skupia się w głównej mierze na badaniu liczebności, różnorodności i struktury zespołów organizmów glebowych (mikroorganizmów, nicieni, skoczogonków, roztoczy i dżdżownic) w ekosystemach naturalnych i przekształconych przez człowieka (np. agroekosystemy, pożarzyska, obszary zurbanizowane) oraz ich roli w funkcjonowaniu podsystemu glebowego.

Bardzo ważnym elementem badań są interakcje w glebowej sieci troficznej, ze szczególnym uwzględnieniem wzajemnych związków mikroorganizmów, fauny glebowej i roślinności oraz ich wpływ na przebieg podstawowych procesów, takich jak produkcja pierwotna, dekompozycja czy oddychanie gleb.

Główne tematy badań
1/ Wykorzystanie organizmów glebowych do oceny i porównania wpływu różnych systemów użytkowania gleby (np. systemu bezorkowego lub konserwującego (strip-till) w stosunku do tradycyjnej głębokiej orki gruntów; wieloletniej monokultury w stosunku do płodozmianu; uprawy ekologicznej do konwencjonalnej) na aktywność biologiczną i zdrowotność gleby. Uzyskane wyniki pozwolą wskazać sposoby postępowania sprzyjające kumulacji próchnicy glebowej i trwałego zachowania żyzności i zasobności gleby. Badania prowadzone są obecnie w krajobrazie rolniczym woj. mazowieckiego i warmińsko-mazurskiego.
2/ Wykorzystanie struktury zespołów organizmów glebowych do oceny stanu gleby po zastosowaniu fosfogipsów i osadów ściekowych do produkcji biomasy konopi włóknistych (pola doświadczalne MODR-Poświętne w Płońsku), w trakcie rekultywacji terenów zdegradowanych w rejonie Kopalni Węgla Brunatnego Konin z zastosowaniem uprawy konopi włóknistych (Kazimierz Biskupi) oraz po zanieczyszczeniu gleby nanorurkami węglowymi.
3/ Badania nad bioróżnorodnością gleb obszarów zurbanizowanych (tereny zieleni miejskiej oraz parki Warszawy – Młociński, Skaryszewski, Pole Mokotowskie, Łazieńkowski). Ich celem jest poznanie stanu zróżnicowania organizmów glebowych aglomeracji warszawskiej oraz wskazanie sposobów zagospodarowania sprzyjających utrzymywaniu się możliwie wysokiej różnorodności biologicznej miasta.
4/ Od 2018 roku we współpracy z Kampinoskim Parkiem Narodowym rozpoczęto monitoring aktywności biologicznej gleby renaturyzowanych siedlisk murawowych na wydmie Łużowa Góra znajdującej się na terenie parku.
5/ Badania o znaczeniu praktycznym: poszukiwanie wysoko wirulentnych szczepów grzybów owadobójczych celem ich wykorzystaniem w biologicznych metodach ochrony roślin przed szkodnikami; badania skuteczności naturalnych wyciągów roślinnych w zwalczaniu wybranych bakteryjnych fitopatogenów.
6/ W ramach zagranicznej współpracy naukowej Zakład prowadzi badania dotyczące sukcesji pierwotnej zespołów nicieni na wulkanicznej wyspie Surtsey; wpływu naturalnego ocieplenia gleby na Islandii na różnorodnosć i strukturę zespołów nicieni; interakcji pomiędzy gatunkami obcego pochodzenia (inwazyjnymi) a rodzimymi gatunkami dżdżownic w Zachodniej Syberii; funkcjonowania mezofauny glebowej z obszarów polarnych i sub-polarnych (w Dalnych Zelencach na Półwyspie Kolskim, Rosja)

Współpraca międzynarodowa i krajowa

Współpraca krajowa

Katedra Agroekosystemów, Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie; Katedra Biologicznych Podstaw Rolnictwa i Edukacji Środowiskowej, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Uniwersytet Rzeszowski; Zakład Biologii Środowiska i Higienizacji Wsi, Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach; Pracownia Nematologiczna, Nematologiczne Centrum Diagnostyczno-Szkoleniowe, Muzeum i Instytut Zoologii PAN; Pfeifer & Langen Polska S.A. filia w Glinojecku; Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Warszawie (oddział Poświętne w Płońsku).

Współpraca zagraniczna

Faculty of Environmental and Forest Sciences – The Agricultural University of Iceland, Hvanneyri (Islandioa); A.N. Severtsov Institute of Ecology and Evolution, Russian Academy of Sciences, Moscow (Federacja Rosyjska); Omsk State Pedagogical University, Omsk (Federacja Rosyjska); Research station in Dalnie Zelentsy, Murmansk Marine Biological Institute, Russian Academy of Sciences, Murmansk (Federacja Rosyjska).

Publikacje pracowników zakładu z 2020 roku

Gwiazdowicz D.J., Zawieja B., Olejniczak I., Skubała P., Gdula A.K., Coulson S.J., 2020. Changing Microarthropod Communities in Front of a Receding Glacier in the High Arctic. Insects 11, 226. DOI: 10.3390/insects11040226.

Hewelke E., Górska E.B., Gozdowski D., Korc M., Olejniczak I., Prędecka A., 2020. Soil Functional Responses to Natural Ecosystem Restoration of a Pine Forest Peucedano-Pinetum after a Fire. Forests ID: forests-715456. DOI: 10.3390/f1103028.

Walker T.W.N., Janssens I.A., Weedon J.T.,Sigurdsson B.D., Richter A., Peñuelas J., Leblans N.I.W., Bahn M., Bartrons M., De Jonge C., Fuchslueger L., Gargallo-Garriga A., Gunnarsdóttir G.E., Marañón-Jiménez S., Oddsdóttir E.S., Ostonen I., Poeplau Ch., Prommer J., Radujković D., Sardans J., Sigurðsson P., Soong J.L., Vicca S., Wallander H., Ilieva-Makulec K., Verbruggen E., 2020. A systemic overreaction to years versus decades of warming in a subarctic grassland ecosystem. Nature Ecology and Evolution 4: 101–108.

Wyżewski Z., Gregorczyk-Zboroch K., 2020. Zakażenia bakteryjne problemem współczesnej medycyny. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Kierownik Zakładu – prof. dr hab. K. Szostek

Pracownicy zakładu
prof. dr hab. A. Kulczycki
dr hab. Katarzyna Góralczyk, prof. uczelni
prof. dr hab. Jacek Tomczyk
dr Aleksandra Lisowska-Gaczorek
dr Anna Matuszewska
dr hab. Anna Myszka
mgr Maciej Sierakowski
mgr P. Obrzut

Tematyka badawcza zakładu

Historia Zakładu Antropologii Środowiskowej i Toksykologii sięga 2002 roku, kiedy Decyzją Senatu UKSW utworzono Zakład Paleoantropologii w ramach ówczesnego Instytutu Ekologii i Bioetyki. W tym okresie Zakład pozyskał bardzo bogate zbiory kopalnych hominidów, które wykorzystywane są zarówno do zajęć dydaktycznych, jak i badań naukowych. W 2008 roku nazwa Zakładu została zmieniona na „Zakład Antropologii Biologicznej”. Zmiana nazwy podyktowana między innymi jakościowo nową tematyką badawczą, która dotyczyła rekonstrukcji przemian biologicznych, jakie zachodziły na terenach zarówno naszego kraju, jak i Bliskiego Wschodu. Przeprowadzona w 2017r. reorganizacja Instytut wymogła zmianę nazwy Zakładu, która aktualnie brzmi: Zakład Ekologii Człowieka.

Aktualnie tematyka badawcza Zakładu obejmuje kilka obszarów biologii człowieka.
1/ Badania związane z funkcjonowaniem i zmianami w obszarze aparatu żucia. Tematyka prac dotyczy między innymi: zapadalności na próchnicę oraz chorób przyzębia i ich powiązania ze zmianami ekonomiczno-społecznymi; procesami powstawania kamieni miazgowych oraz zmienności systemów kanałowych w korzeniach. Prace podejmowane w tym obszarze dotyczą zarówno populacji współczesnych, jak i historycznych.
2/ Badania związane z populacjami szkieletowymi, ze szczególnym uwzględnieniem reakcji kośćca na szeroko pojęte czynniki środowiskowe. Badania w tym obszarze dotyczą zmian zwyrodnieniowych stawów, analizy reakcji szkieletu na aktywność ruchową (wyznaczniki stresu mięśniowo-szkieletowego), rekonstrukcji cech budowy ciała na podstawie wybranych cech szkieletu (m.in. wysokość ciała, masa ciała) oraz obserwacji niespecyficznych wyznaczników stresu jako odpowiedzi organizmu na czynniki biokulturowe.
3/ W Zakładzie prowadzone są również interdyscyplinarne badania fizykochemiczne pradziejowych i współczesnych grup ludzkich wykorzystując analizy trwałych izotopów tlenu, azotu, węgla i strontu. Dzięki tym analizom powstają prace naukowe dotyczące rekonstrukcji migracji i sposobów odżywiania (w tym karmienia mlekiem matki) historycznych i przedhistorycznych populacji ludzkich. W tym obszarze badań wykorzystywane są również badania modelowe oparte o kostny materiał zwierzęcy. Zakład prowadzi także badania z zakresu analiz makro- i mikroelementów w aspekcie ich akumulacji w tkankach kostnych w odniesieniu do środowiska życia człowieka. W Zakładzie prowadzone są również analizy procesów zmian tafonomicznych i diagenetycznych, które zachodzą w obrębie szkieletu.

Współpraca międzynarodowa i krajowa

Zakład Anatomii Prawidłowej i Topograficznej, WUM, Warszawa; Zakład Stomatologii Dziecięcej, WUM, Warszawa; Zakład Ortodoncji, WUM, Warszawa; Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii, WUM, Warszawa; Zakład Biologii Molekularnej, UM w Łodzi; Zakład Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej, Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus w Warszawie; Zakład Geochronologii i Badań Izotopowych Środowiska, Politechnika Śląska (Gliwice); Instytut Nauk o Zdrowiu, Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach; Instytut Zoologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu; Katedra Antropologii, Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu; Instytut Chemii Bioogranicznej PAN w Poznaniu; Zakład Archeologii Epoki Kamienia, Instytut Archeologii, UWr; Zakład Biologii Ewolucyjnej Człowieka, Instytut Antropologii, UAM w Poznaniu. Katedra Fizyki Materii Skondensowanej, Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie Katedra Antropologii, UŁ, Łódź; Instytut Archeologii, UMK w Toruniu; Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Krakowie; Instytut Zoologii i Badań Biomedycznych, UJ w Krakowie; Instytut Archeologii, UJ w Krakowie; Państwowe Muzeum Archeologicznym w Warszawie; Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej; Muzeum Jacka Malczewskiego w Radomiu; Muzeum Archeologiczne w Gdańsku; Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie; Uniwersytet Lumière Lyon (Francja); Ecole de Hautes Etudes, Sorbone (Francja) ; Department of Anatomy, Histology and Anthropology, Faculty of Medicine, Vilnius University (Litwa); Katedra Antropologie, Prirodovodecka Faculta, Univerzita Komenskeho v Bratislavie (Słowacja); Department of Dental Anthropology, School of Dental Medicine, Univeristy of Zagreb (Chorwacja). Department of Anthropology, State University of New York at Buffalo (USA); Scottish Universities Environmental Research Centre Glasgow, Isotope Geochemistry, University of Glasgow (UK);

Publikacje pracowników zakładu

• Góralczyk Katarzyna,  2021, A Review of the Impact of Selected Anthropogenic Chemicals from the Group of Endocrine Disruptors on Human Health, Toxics, , vol. 9, nr 7, s.146. DOI:10.3390/toxics9070146
• Matuszewska Anna, Hańderek Adam, Paczuski Maciej [i in.], 2021. Hydrocarbon Fractions from Thermolysis of Waste Plastics as Components of Engine Fuels, Energies, , vol. 14, nr 21, s.7245. DOI:10.3390/en14217245
• Barbara Golec, Aleksander Gorski, Randolph P. Thummel, Maciej Sierakowski, Jacek Waluk. 2023.Solvent effects on the photooxidation of indolepyrazines, Photochemical & Photobiological Sciences, vol. 22, nr 2, s.333-344. DOI:10.1007/s43630-022-00317-w
• Myszka Anna, Wyżewski Zbigniew, Tomczyk Jacek. 2023. Poirier’s facet in past human populations from Radom (14th–17th and 18th–19th centuries), Anthropologischer Anzeiger, , vol. 80, nr 3, s.317-322. DOI:10.1127/anthranz/2023/1704
• Przesmycka Agata, Tomczyk Jacek, Zalewska Marta. 2023. Root and root canal diversity in human permanent maxillary first premolars and first molars in inhabitants from the ancient Middle Euphrates Valley (Syria), International Journal of Osteoarchaeology, , vol. 33 (2022), nr 1, s.16-25. DOI:10.1002/oa.3170
• Jacek Tomczyk, Krzysztof Szostek, Aleksandra Lisowska-Gaczorek, Paweł Jelec, Maciej Trzeciecki, Marta Zalewska, Dorota Olczak-Kowalczyk. 202. Dental caries and breastfeeding in early childhood in the late Medieval and Modern populations from Radom, Poland, International Journal of Osteoarchaeology, , s.1-11. DOI:10.1002/oa.3028
• Tomczyk Jacek, Myszka Anna, Lewandowska Jadwiga, Zalewska Marta, Niemiro Wojciech, Olczak-Kowalczyk Dorota. 2023. Assessment of dental caries among children and adults inhabiting Starorypin (11th–12th c.) compared to other Early Medieval populations from Poland, Anthropological Review, , vol. 86, nr 2, s.39-50. DOI:10.18778/1898-6773.86.2.04
• Czech K, Szostek K. 2023. Tajemnice naszych przodków – proces odstawienia od piersi w świetle zintegrowanych nadań antropologicznych. Wydawnictwo Naukowe UKSW. ISBN 978-83-8281-153-7 (wersja drukowana), ISBN 978-83-8281-154-4.
• Lisowska-Gaczorek Aleksandra, Szostek Krzysztof, Pawlyta Jacek. 2020. Oxygen isotopic fractionation in rat bones as a result of consuming thermally processed water – bioarchaeological applications, Geochronometria, , vol. 47, nr 1, s.1-12. DOI:10.2478/geochr-2020-0001
• Cienkosz-Stepańczak Beata, Szostek Krzysztof, Lisowska-Gaczorek Aleksandra. 2021. Optimizing FTIR method for characterizing diagenetic alteration of skeletal material, Journal of Archaeological Science: Reports, , vol. 38, s.103059. DOI:10.1016/j.jasrep.2021.103059

Kierownik Zakładu – prof. dr hab. Janusz Uchmański

Pracownicy zakładu
dr Monika Bukacińska
dr Dariusz Bukaciński
dr Jan Sandner
mgr Arkadiusz Buczyński

Tematyka badawcza zakładu

Badania prowadzone w zakładzie dotyczą sposobów pozyskiwania informacji o środowisku i gatunkach je zamieszkujących. Wykorzystywane są one w celu zrozumienia funkcjonowania badanych układów ekologicznych oraz opracowania metod ochrony badanych gatunków. W szczególności są to metody pozwalające na gromadzenie informacji przestrzennych o układach ekologicznych oraz metody modelowania matematycznego służce opisowi dynamiki tych układów. Poligonem badawczym zakładu są wyspy wiślane, gdzie prowadzone są szczegółowe badania nad ekologią zamieszkujących je gatunków ptaków, wykorzystywane później do opracowania skutecznych metod ich ochrony.

Publikacje pracowników

• O’Keeffe J., Bukaciński D., Bukacińska M., Piniewski M., Okruszko T., 2024, Future of birds nesting on river islands in the conditions of hydrological variability caused by climate change. Ecohydrology & Hydrobiology 24: 337-353, on line od 5.03.2023    https://doi.org/10.1016/j.ecohyd.2023.03.007
• Uchmański J., 2024, How forest insect outbreaks depend on forest size and tree distribution: an individual-based model. BioPhysMath 2024: 2, 24 pp. DOI: https://doi.org/10.48550/arXiv.2405.08523
• Hałupka L., Arlt D., Tolvanen J., Millon A., Bize P., Adamik P., Albert P., Arendt W.J., Artemyev A.V., Baglione V., Bańbura J., Bańbura M., Barba E., Barrett R.T., Becker P.H., Belskii E., Bolton M., Bowers E.K., Bried J., Brouwer L., Bukacińska M., Bukaciński D., Bulluck L., Carstens K.F., Catry I., Charter M., Chernomorets A., Covas R., Czuchra M., Dearborn D.C., de Lope F., Di Giacomo A.S., Dombrovsk V.C., Drummond H., Dunn M.J., Eeva T., Emmerson L.M., Espmark Y., Fargallo J.A., Gashkov S.I., Golubova E.Y., Griesser M., Harris M.P., Hoover J.P., Jagiełło Z., Karell P., Kloskowski J., Koenig W.D., Kolunen H., Korczak-Abshire M., Korpimaki E., Krams I., Krist M., Kruger S.C., Kuranov B.D., Lambin X., Lombardo M.P., Lyakhov A., Marzal A., Moller A.P., Neves V.C., Nielsen J.T., Numerov A., Orłowska B., Oro D., Ost M., Phillips R.A., Pietiainen H., Polo V., Porkert J., Potti J., Poysa H., Printemps T., Prop J., Quillfeldt P., Ramos J.A., Ravussin P-A, Rosenfield R.N., Roulin A., Rubenstein D.R., Samusenko I.E., Saunders D.A., Schaub M., Senar J.C., Sergio F., Solonen T., Solovyeva D.V., Stępniewski J., Thompson P.M., Tobolka M., Torok J., van de Pol M., Vernooij L., Visser M.E., Westneat D.F., Wheelwright N.T., Wiącek J., Wiebe K.L., Wood A.G., Wuczyński A., Wysocki D., Zarybnicka M., Margalida A., Hałupka K., 2023, The effect of climate change on avian offspring production: A global meta-analysis. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (PNAS) 120: e2208389120.  https://doi.org/10.1073/pnas.2208389120
• Uchmański J. ,2023. Catastrophic dynamics: how to avoid population extinction? Ecological Modelling 483. DOI: http//doi.org/10.1016/j.ecolmodel.2023.110438
• Uchmański J., Niewolski M., Janiszewski J., 2022, Interspecific competition in perennial sedentary organisms: an individual-based model. Population Ecology 65,1: 38-53. DOI:http://doi.org/10.1002/1438-390X.12136
•  Bukaciński D., Bukacińska M., Chylarecki P., 2021, Manipulating parental condition affects brood sex ratio, immunocompetence and early chick mortality in two gull species differing in sexual size dimorphism. (The Auk, od roku 2021 zmiana tytułu na Ornithology) Ornithology 138: 1–21.; DOI: 10.1093/ornithology/ukab007
• Uchmański J., 2021, Can a more variable species win interspecific competition? Acta Biotheoretica 69: 591-628. DOI: https://doi.org/10.1007/s1044-021-09408-0
• Bukaciński D., Bukacińska M., Buczyński A., 2020, Offspring Sex Ratio in the First and Replacement Clutches of the Mew Gulls (Larus canus): Breeding Tactics in the Riverine Population of a Sexually Size-dimorphic Bird. Waterbirds 43 (2): 174-185 https://doi.org/10.1675/063.043.0205
• Bukaciński D., Bukacińska M., Chylarecki P., 2020, Effect of food availability on offspring sex ratios in replacement clutches of Mew Gulls (Larus canus) and Black-headed Gulls (Chroicocephalus ridibundus) in the highly unstable environment of the Vistula River. Journal of Ornithology 161: 829-847 https://doi.org/10.1007/s10336-020-01761-0
• Uchmański J., 2019, Cyclic outbreaks of forest insects: a two-dimensional individual-based model. Theoretical Population Biology 128: 1-18. https://doi.org/10.1016/jtp.2029.04.006

Koordynator stacji – mgr A. Buczyński

Do końca 2019 roku stacja terenowa mieściła się w budynku byłej szkoły we wsi Kobylnica. W styczniu 2020 r. została przeniesiona do większego budynku w sąsiedniej wsi Wróble-Wargocin (gmina Maciejowice, powiat garwoliński). Od samego początku swojego istnienia (tj. od 1988 roku) najpierw jako baza terenowa Instytutu Ekologii PAN, później Centrum Badań Ekologicznych PAN, a obecnie Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego (od 2014 roku) umożliwiała ona prowadzenie badań naukowych i ochrony ptaków wysp środkowej Wisły. Od wielu lat studenci zbierają tutaj materiały do prac licencjackich i magisterskich, prowadzone są zajęcia dydaktyczne dla studentów Ochrony Środowiska, dla Studiów Podyplomowych oraz edukacyjne dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych.

Położenie

Wróble-Wargocin to wieś położona ok. 90km od Warszawy na południe, tuż nad Wisłą, na jej prawym brzegu. Rzeka Wisła w tym miejscu objęta jest ochroną w ramach programu Natura 2000 jako Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Środkowej Wisły” PLB140004, który obejmuje koryto rzeki między Puławami a Płockiem. Miejsce to cechuje niezwykła bioróżnorodność. Dzięki roztokowemu  charakterowi w korycie rzeki spotykamy wyspy o różnym stopniu sukcesji roślinnej, od piaszczystych ławic po porośnięte kilkudziesięcioletnimi drzewami. Znajduje tu schronienie i możliwość rozrodu wiele rzadkich gatunków ptaków, w tym również zagrożonych wyginięciem i/lub wymienionych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt.

Badania naukowe

Dolina środkowej Wisły jest środowiskiem niezwykle dynamicznym i wrażliwym na ingerencję ludzi. Na tym unikalnym przyrodniczo terenie, nieprzerwanie od ponad 30 lat prowadzone są badania naukowe. Tematyka dotychczasowych badań skupiała się głównie wokół zagadnień ekologii populacyjnej i behawioralnej mew i rybitw.

Przykładowe publikacje:

Bukaciński D., Bukacińska M., Chylarecki P. 2020. Effect of food availability on offspring sex ratios in replacement clutches of Mew Gulls (Larus canus) and Black-headed Gulls (Chroicocephalus idibundus) in a highly unstable environment of the Vistula River. Journal of Ornithology 161 (in press.).

Neubauer G., Zagalska-Neubauer M., Gwiazda R., Faber M., Bukaciński D., Betleja J., Chylarecki P. 2006. Breeding large gulls in Poland: distribution, numbers, trends and hybridisation. Vogelwelt – Beitrage zur Vogelkunde 127: 11-22.

Bukaciński D., Bukacińska M., Lubjuhn T. 2000. Adoption of chicks and the level of relatedness in Common Gull, Larus canus colonies: DNA fingerprinting analyses. Animal Behaviour 59: 289-299.

Bukacińska M., Bukaciński D., Epplen J.T., Sauer K.P., Lubjuhn T. 1998. Low frequency of extra-pair paternity in Common Gulls (Larus canus) as revealed by DNA fingerprinting. Journal of Ornithology 139: 413-420.

Bukacińska M., D. Bukaciński. 1993. The effect of habitat structure and nest density on territory size and territorial behaviour in the black-headed gull (Larus ridibundus). Ethology 94: 306-316.

Ochrona przyrody

Regulacja rzek likwidująca bezpowrotnie siedliska gniazdowania, ocieplenie klimatu  większające dynamikę gwałtownych przyborów wody i susz, w połączeniu ze stale nasilającym się drapieżnictwem lisa i norki amerykańskiej i presją turystyczną człowieka powodują znaczące straty w  lęgach ptaków gniazdujących na wyspach, szczególnie zaś gatunków gniazdujących na ziemi takich jak mewy, rybitwy i sieweczki. Dlatego niezbędne są na tym terenie szeroko zakrojone działania polegające na aktywnej ochronie. Przykładem może być realizowany w latach 2011-2016 projekt „Czynna ochrona zagrożonych gatunków awifauny wysp na obszarze OSOP Dolina Środkowej Wisły: kontynuacja” współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko (POiŚ) POIS.05.01.00-00-325/10.00, dofinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W ramach tych działań staraliśmy się określić czynniki, które w kluczowy sposób ograniczają liczebność awifauny wysp oraz wypracować efektywne, często autorskie formyczynnej ochrony lęgów.

Przykładowe publikacje

Bukaciński D., Bukacińska M. 2015.Key Species of Waders on the Middle Vistula River: biology,ecology, conservation and occurrence. Monographs. STOP, Warsaw, 128 s. Bukaciński D. 2015. Strategia czynnej ochrony zagrożonej awifauny wysp środkowej Wisły: podręcznik najlepszych praktyk. OTOP, Marki, 57 ss.

Bukaciński D., Bukacińska M., Mastalerz E. 2015. Presja człowieka na przyrodę środkowej Wisły: liczba i rozmieszczenie ludzi oraz formy ich aktywności na rzece w okresie rozrodu ptaków. Studia Ecologiae et Bioethicae 13 (4): 143-177.

Bukaciński D., Bukacińska M., Buczyński A. 2013. The impact of hydrotechnical facilities on Island avifauna: a case study of the middle Vistula River. Studia Ecologiae et Bioethicae 11: 93-109.

Edukacja

Stacja umożliwia prowadzenie zajęć terenowych w ramach studiów uniwersyteckich, a także programów dydaktycznych skierowanych dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Nasi słuchacze mają możliwość nauczenia się rozpoznawania występujących gatunków ptaków w dolinie środkowej Wisły oraz uczestniczenia w czynnej ochronie i badaniach prowadzonych w  populacjach mew i rybitw. Wierzymy, że działania edukacyjne dostosowane dla różnych grup  wiekowych młodzieży przyniosą efekt w postaci wzrostu świadomości ekologicznej i szacunku dla otaczającej nas przyrody. Wszystkich, którzy chcieliby dowiedzieć się więcej o przyrodzie ożywionej i nieożywionej doliny Wisły zapraszamy do poniższej lektury oraz na nasze zajęcia dydaktyczne, które prowadzimy na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej UKSW, kierunek Ochrona Środowiska  Angiel J., Bukaciński D. 2015. Oblicza Wisły. Przewodnik warszawski dla tropicieli przyrody. STOP, Warszawa, 174 s.

Przykładowe zajęcia dla studentów Ochrony Środowiska

• Badania ekologii i behawioru ptaków w celu ochrony gatunkowej – metody terenowe
• Aktywna ochrona gatunkowa
• Metody dokumentowania działań ochronnych i badan naukowych: wykorzystanie GPS i oprogramowania GIS w praktyce

Przykładowe warsztaty dla młodzieży szkolnej

• Formy ochrony ptaków gniazdujących na ziemi
• Życie mew i rybitw – jak prowadzić i dokumentować badania ptaków

Adres

Stacja Terenowa Instytutu Nauk Biologicznych
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Wróble-Wargocin 6
08-480 Maciejowice

Kontakt

dr Dariusz Bukaciński, d.bukacinski@uksw.edu.pl
mgr Arkadiusz Buczyński, a.buczynski@uksw.edu.pl